Sukob civilizacija – Zapad protiv svih

Zapad je na vrhuncu neobično velike moći i dominira svetom i ekonomski i politički. Zato sledi sukob Zapada i Ostalih.

 

 

6. Zapad protiv svih

Zapad se sada u odnosu na druge civilizacije nalazi na neobičnom vrhuncu moći. Njegov supersilni protivnik nestao je sa karte sveta. Vojni sukobi izmedu zapadnih država su nezamislivi, a zapadna vojna moć nema ozbiljnog protivnika. Uz izuzetak Japana, Zapad nema ni ekonomskog izazivača. Dominira međunarodnim političkim i bezbednosnim institucijama, a sa Japanom i međunarodnim ekonomskim institucijama.

Globalna politička i ekonomska pitanja učinkovito rešava direktorat Sjedinjenih Država, Velike Britanije i Francuske, ekonomska pitanja direktorat Sjedinjenih Država, Nemačke i Japana, od kojih svi među sobom održavaju neobično bliske odnose, tako isključujući manje i uglavnom ne-zapadne zemlje. Odluke donesene u Savetu bezbednosti UN-a ili u Međunarodnom monetarnom fondu, a koje odražavaju interese Zapadne hemisfere, svetu se predstavljaju tako kao da odražavaju želje međunarodne zajednice. Sama fraza “međunarodna zajednica” postala je kolektivni eufemizam (zamena za “slobodan svet”) koji bi delovanjima koja odražavaju interese Sjedinjenih Država i drugih zapadnih sila trebala dati globalnu legitimnost. (4)

Kroz MMF i druge međunarodne ekonomske institucije, Zapadna alijansa unapređuje svoje ekonomske interese i drugim narodima nameće ekonomske politike koje nalazi prikladnim. U bilo kojoj anketi ne-zapadnih naroda, MMF bi bez sumnje dobio podršku ministara finansija i nekolicine drugih, ali i jasnu negativnu ocenu gotovo svih drugih, koji bi se složili sa Georgyjem Arbatovom, a koji je službenike MMF-a okarakterisao kao “neo-Boljševike koji vole iznuđivati novac od drugih, nametati strana i nedemokratska pravila ekonomskog i političkog ponašanja i gušiti ekonomsku slobodu”.

Zapadna dominacija Savetom bezbednosti UN-a i njegovim odlukama, remećena je samo povremenim suzdržavanjem Kine, rezultirala je legitimacijom UN-a zapadnom korištenju sile kako bi se Irak oterao iz Kuvajta te uništavanju iračkog sofisticiranog oružja i sposobnosti da takvo oružje proizvede. Isto tako, rezultirala je i delovanjem bez presedana, kada su Sjedinjene Države, Britanija i Francuska naterale Savet bezbednosti da od Libije zatraži izručenje osumnjičenih za rušenje aviona Pan Am 103, a zatim, kada je Libija odbila, nametne sankcije. Nakon pobede nad najvećom arapskom vojskom, Zapad nije oklevao da proširi uticaj u arapskom svetu. Zapad učinkovito koristi međunarodne institucije, vojnu moć i ekonomske resurse kako bi vodio svet na način koji će omogućiti njegovu prevlast, zaštititi njegove interese i unaprediti njegove političke i kulturne vrednosti.

U najmanju ruku, tako ne-zapadnjaci vide novi svet, a njihovo gledište je u značajnom delu ispravno. Dakle, razlike u moći i nastojanja na vojnoj, ekonomskoj i institucionalnoj moći su jedan izvor sukoba između Zapadne alijanse i drugih civilizacija. Razlike u kulturi, a to znači razlike u osnovnim vrednostima i verovanjima, drugi su izvor sukoba. V. S. Naipaul je tvrdio kako je zapadna civilizacija “univerzalna civilizacija” koja je “prikladna za sve ljude”. Na površinskoj razini, zaista je mnogo od zapadne kulture prodrlo u ostatak sveta. Međutim, na nešto osnovnijoj razini, zapadni koncepti suštinski se razlikuju od onih koji preovladavaju u drugim civilizacijama.

Zapadne ideje individualnosti, liberalizma, konstitucionalizma, ljudskih prava, jednakosti, slobode, vladavine zakona, demokratije, slobodnog tržišta, odvojenosti crkve i države, često imaju vrlo malo rezonancije u islamskoj, konfučijanskoj, japanskoj, hinduističkoj, budističkoj ili pravoslavnoj kulturi. Zapadna nastojanja na širenju takvih ideja zauzvrat stvaraju reakciju protiv “imeprijalizma ljudskih prava” te ponovnog potvrđivanja urođeničkih vrednosti, kao što je moguće videti u podršci mlade generacije ne-zapadnih kultura religijskom fundamentalizmu. Sama pomisao kako bi “univerzalna civilizacija” mogla postojati je zapadna ideja, direktno u suprotnosti sa jednostranošću većine azijskih društava i njihovog naglašavanja onoga što ljude razlikuje jedne od drugih.

I zaista, autor pregleda 100 komparativnih studija vrednosti u različitim društvima zaključuje kako su “vrednosti koje su na Zapadu najvažnije, u ostatku sveta najmanje važne”. (5) U političkom carstvu ove razlike se, naravno, očitavaju u naporima Sjedinjenih Država i drugih zapadnih sila u poticanju ljudi na prihvatanje zapadnih ideja koje se tiču demokratije i ljudskih prava. Moderna demokratska vlada nastala je na Zapadu. Kada se razvije u ne-zapadnim društvima, obično je rezultat zapadnog nametanja ili kolonijalizma.

Središnja osa svetske politike u budućnosti će verovatno, kao u frazi Kishorea Mahbubanija, biti sukob “Zapada i Ostalih” i u odgovoru ne-zapadnih civilizacija na zapadnu moć i zapadne vrednosti. (6) Verovatno je kako će ti odgovori biti kombinacija tri oblika. Na jednoj krajnosti, ne-zapadne države, poput Burme i Severne Koreje, pokušaće da vode politiku izolacije, kako bi svoja društva izolovali od zapadnog proboja ili “korupcije” te će se, u stvari, isključiti iz sudelovanja u globalnoj zajednici pod zapadnom dominacijom. Međutim, cena ovoga je visoka i malo je država koje su se odlučile isključivo na tu opciju. Druga alternativa, ekvivalent “hvatanja priključka na železničku kompoziciju” u teoriji međunarodnih odnosa, pokušaj je priključenja Zapadu i prihvatanja njegovih vrednosti i institucija. Treća je alternativa pokušaj “uravnoteživanja” Zapada razvijanjem vlastite ekonomske i vojne snage te protivzapadnom saradnjom sa drugim ne-zapadnim društvima, uz istovremeno čuvanje urođeničkih vrednosti i institucija; ukratko, modernizacija, ali bez pozapađivanja.

U nastavku: Rastrgane zemlje

(4) Almost invariably Western leaders claim they are acting on behalf of “the world community”. One minor lapse occurred during the run-up to the Gulf War. In an interview on “Good Morning America”, Dec. 21, 1990, British Prime Minister John Major referred to the actions “the West” was taking against Saddam Hussein. He quickly corrected himself and subsequently referred to “the world community”. He was, however, right when he erred.

(5) Harry C. Triandis, The New York Times, Dec. 2S, 1990, p. 41, and “Cross-Cultural Studies of Individualism and Collectivism”, Nebraska Symposium on Motivation, vol. 37, 1989, pp. 41-133.

(6) Kishore Mahbubani, “The West and the Rest”, The National Interest, Summer 1992, pp. 3-13.