Vračar – od mahale do najatraktivnije opštine za stanovanje

Nekada je bio hrišćanska mahala. Danas je jedna od centralnih beogradskih opština na kojoj se nalaze brojne značajne institucije. Upoznajte Vračar!

Vračar je dobio ime od reči vrač, što znači lekar. Pod ovim imenom prvi put se pominje u turskom planu za osvajanje Beograda 1492. izrađenog na zahtev smederevskog sandžak-bega Sulejman–paše. Godine 1560. Turci spominju Vračar kao hrišćansku mahalu u okviru beogradske varoši.

Momenat koji je obeležio istoriju Vračara je spaljivanje mošti Svetog Save kojim su Turci želeli da kazne banatsku bunu srpskog naroda 27. aprila 1594. godine. Od tada je Vračar postao mesto srpske duhovnosti. Na tom mestu, gde je pepeo Svetog Save pušten niz vetar, pet vekova kasnije podignut je velelepan pravoslavni hram. Ovaj hram je simbol srpskog pravoslavlja i obeležje ne samo Vračara i Beograda, nego cele Srbije. Hram je i dalje u fazi izrade, a gradi se prema nacrtu projekta arhitekata Aleksandra Deroka i Bogdana Nestorovića. Ovaj nacrt je urađen još 1930. godine.

Početkom 19. veka Vračar je zauzimao otprilike tri puta veću površinu nego danas. Prema naređenju princa Miloša Obrenovića, dok je Beograd još bio pod turskom vlašću, projektovan je i napravljen alternativni centar grada sa karakteristikama zapadne arhitekture. Tako je Vračar izgrađen sa širokim ulicama i bulevarima, parkovima i spomenicima. Tu su bile smeštene sve srpske javne zgrade i državne institucije u Beogradu.

Mnoge arhitekte i graditelji iz Srbije, Nemačke, Italije i Češke učestvovali su u građenju u to vreme novog srpskog Beograda, Vračara. Nakon 1867. kada je turska vojska napustila tvrđavu Kalemegdan, građenje se proširilo i na delove Beograda koji su do tad bili pod Turskom.

Od 1880. Vračar je grubo podeljen na Istočni i Zapadni Vračar, a razdvajao ih je današnji Bulevar Oslobođenja, u to vreme poznat kao Šumadijski put. Od 1955. opština je zvanično podeljena na dve. Zapadni Vračar je postao opština Savski Venac a Istočni Vračar je postao ono što mi danas poznajemo kao Vračar.

U neposrednoj blizini hrama, nalazi se zgrada Narodne biblioteke Srbije. Stara biblioteka, koja se nalazila na istom mestu uništena je 1941, godine, 6. aprila za vreme nemačkog bombardovanja. Danas ova biblioteka broji oko 4 miliona jedinica bibliotečkog materijala.

Velika skulptura, vožda Karađorđa vođe Prvog srpskog ustanka nalazi se na prilazu hramu. Karađorđe je okrenut ka Karađorđevom parku, mestu odakle je krenuo u oslobađanje Beograda zajedno sa 15 hiljada ustanika i glavninom ustaničke artiljerije, 1806. godine. Pri dnu parka se nalazi nadgrobni spomenik palim ustanicima koji je podigao Aleksandar Karađorđević 1848. godine. Takođe, u parku se nalazi i spomenik Lamartinu, francuskom pesniku, trećepozivcima poginulim u odbrani Beograda 1915. godine i spomen-ploča žrtvama nemačkog bombardovanja na Cveti 1941. godine.

U blizini Sportskog centra Vračar podignuta je spomen česma kao podsetnik na stravičan događaj iz 1944. godine, kada su saveznici izručili tovare bombi na stanovnike Čubure, bez ikakvog razloga.

Vračar danas

Vračar je danas dom oko 80 hiljada stanovnika na svega tri kvadratna kilometra. Sa ovom gustinom Vračar je najgušće naseljena opština u Beogradu. Graniči se sa 5 opština: Voždovcem na jugu, Zverdarom na istoku, Palilulom na severoistoku, opštinom Stari Grad na severu i Savskim Vencem na zapadu. Vračar je ograničen sa tri bulevara: Južnim Bulevarom, Bulevarom Oslobođenja i Bulevarom Kralja Aleksandra. Dve najudaljenije tačke na Vračaru su “Beograđanka” i Srednja arhitektonska škola “Vojislav Ilić”.

Delovi Vračara su: Crveni krst, Englezovac, Istočni Vračar, Grantovac, Neimar, Cvetni Trg, Gradić Pejton, Kalenić, Savinac, Čubura, Krunski Venac, Slavija.

Na Vračaru se nalaze: Narodna biblioteka, Zavod za zaštitu spomenika kulture, Muzej Nikole Tesle, Prirodnjački muzej, četiri pozorišta (pozorištance za decu “Puž”, Beogradsko dramsko pozorište i još dva amaterska, Dadov i Teatar levo), najstarija izdavačka kuća u Srbiji i Srpska književna zadruga. Od obrazovnih ustanova tu su: Treća i Četrnaesta beogradska gimnazija, tehnička škola „Bora Marković“, Centar za likovno obrazovanje, jedna osnovna i tri srednje škole za muzičko obrazovanje, šest osnovnih škola i Specejalna osnovna škola „Dušan Dugalić“. Jedina visokoobrazovna institucija sa sedištem na Vračaru je Stomatološki fakultet.

Što se tiče rekreacije, Sportski centar Vračar ima veoma bogatu ponudu. Na Vračaru se nalazi i stadion FK “Obilić”. Vračarski šahovski klub se takođe zove “Obilić” i ima 3 majstora FIDE.

Možda i najveće znamenje Vračara su kafane koje su bile mesto okupljanja pisaca, pesnika, novinara i boema i odumirućeg građanskog staleža. Neke kafane su vremenom nestale, neku su se očuvale, a u međuvremenu su nastale nove i toliko ih ima da je nezahvalan posao nabrajati ih.

Tu je i nezaobilazna Kalenić pijaca, jedna od najstarijih i najpopularnijih zelenih pijaca.

Zbog svega navedenog, apartmani i stanovi na Vračaru su danas jedni od najtraženijih i najatraktivnijih za smeštaj tokom boravka u Beogradu.

Vlada Ilić