EvroAzija ili šta Amerika hoće i radi u regionu Evroazije – Zbignjev Bžežinski

Kuda ide Evroazija i šta za nju planiraju amerikanci piše Zbignjev Bžežinski u geopolitičkoj studiji Velika šahovska tabla. Amerika i njena globalna strategija uticaja  na Evroazijski region

.

Evroazija predstavlja šahovsku tablu na kojoj se odvija nadmetanje za sticanjem, odnosno održavanjem globalnog primata, a to natanje temelji se na geostrategiji – strateškom upravljanjem geopolitičkim interesima. Vredno je spomenuti da su se ne tako davne 1940. godine dva pretendenta za svetski primat, Adolf Hitler i Josif Staljin, izričito suglasila (u tajnim pregovorima vođenim u novembru iste godine) kako Amerika mora biti isključena iz Evroazije. Obojica su shvatila kako bi ubacivanje američke sile u Evroaziju onemogućilo njihove ambicije za svetskom dominacijom. Isto tako, obojica su polazila od uverenja kako je upravo Evroazija centar sveta, te da onaj koji kontroliše Evroaziju kontroliše i svet.

Pola veka kasnije ovo pitanje doživljava svoju redefiniciju: hoće li se američki primat u Evroaziji održati i za koje bi se sve ciljeve on mogao primeniti.

. . .

Za Ameriku Evroazija predstavlja najveći geopolitički dobitak. Tokom proteklih petsto godina svetskim su odnosima dominirale evroazijske sile i narodi koji su se u želji za sticanjem regionalne dominacije, i pokušajima za osvajanjem svetskog primata, borili jedni protiv drugih.

Danas jedna ne-evroazijska sila ima primat u samoj Euroaziji – a o tome koliko će dugo i koliko efikasno Amerika uspevati da održi svoju premoć u Evroaziji direktno zavisi i američki primat u  globalnim razmerama.

U tom kontekstu, način na koji Amerika „upravlja“ Evroazijom od kritičnog je značaja. Sila koja dominira Evroazijom vrši nadzor nad dve od tri najnaprednije i privredno najmoćnije regije sveta. Već i površan pogled na kartu sveta upućuje na to kako kontrola nad Evroazijom gotovo automatski za sobom povlači subordiniranost Afrike, a Zapadnu hemisferu i Okeaniju čini perifernima u donosu na središnji svetski kontinent. Oko 75% svetskog stanovništva živi u Evroaziji, gde se nalazi i većina svetskog materijalnog bogatstva, kako onog preduzetničkog, tako i onog u tlu. Evroazija učestvuje s oko 60% u svetskom BDP-u, i s oko tri četvrtine u poznatim svetskim izvorima energenata.

Prema tom, Evroazija predstavlja šahovsku tablu na kojoj se nastavlja igra za svetski primat. Iako se geostrategija – strateško upravljanje geopolitičkim interesima – može uporediti sa šahovskom igrom, evroazijska šahovska tabla, ovalnog oblika, uključuje više od dva igrača, od kojih svaki raspolaže s različitim količinama moći. Ključni igrači locirani su na zapadu – Evropa, istoku – Kina, jugu – Turska i u središnjem delu table – Rusija. Zapadna i istočna područja šahovske table obuhvataju gusto naseljene regije, organizovane u nekoliko moćnih država, na relativno skučenom prostoru.

U slučaju relativno male zapadne periferije – Evrope, američki se uticaj direktno primenjuje. No, dalekoistočni kopneni deo je područje na kojem se nalazi samostalan igrač rastuće snage i s ogromnim stanovništvom – Kina, a njegov energični rival Japan – ograničen na nekoliko obližnjih ostrva – zajedno s polovinom omanjeg dalekoistočnog poluostrva – Koreja, je u stvari mostobran za projekciju američke sile.

Između zapadnih i istočnih rubova kontinenta proteže se ogromni, slabo naseljen, danas politički vrlo fluidan i fragmentiran središnji prostor – bivše zemlje SSSR, donedavno okupiran od strane moćnog takmaca Rusije za globalnu premoć – rivala kojem je nekad bio cilj istiskivanje Amerike iz Evroazije. Južno od tog velikog, središnjeg platoa leži politički anarhičan, ali energetski vrlo bogat prostor od potencijalno velikog značaja – Sibir, kako za zapadne i istočne evroazijske države, tako i za mnogoljudnog pretendenta na regionalnu hegemoniju koji se nalazi na krajnjem jugu kontinenta – Kina i Indija.

Ta velika šahovska tabla – koja se proteže od Lisabona do Vladivostoka – svojim nepravilnim oblikom  odreduje pravila i ciljeve igre. Ako bi se uspelo u pojačanom privlačenju središnjeg dela – Rusije, u orbitu Zapada (gde Amerika ima premoć), ako bi se usela sprečiti dominacija jedne sile – Kine, nad južnim regijama – Indonezija i Malaja, te ako se istok ne bi ujedinio na način koji bi ugrožavao zadržavanje američkih prekomorskih baza, moglo bi se reći da Amerika prednjači u igri..

No, ako bi se središnja područja izmakla uticaju Zapada i ujedinila se u značajan, jedinstveni entitet koji bi stekao kontrolu nad južnim područjima ili stvorio savez s glavnim istočnim činiocem, tada bi se američka premoć dramatično istopila. Isto bi se moglo dogoditi u slučaju kad bi se dva glavna igrača s istoka – Kina i Rusija na neki način ujedinila. I konačno, svako odbacivanje Amerike od strane njenih zapadnih partnera, i time gubitak čvrstog položaja na zapadnom rubu kontinenta, automatski bi označio kraj američkom učešću u igri na evroazijskoj tabli, iako bi to moglo dovesti do eventualne subordinacije zapadnih područja – Evrope ponovno oživljenom igraču iz središnjeg dela table – Rusije.

Izvor:  Velika šahovska tabla – Zbignjev Bžežinski