Srpsko blago na Svetoj Gori

Kakvo sve srpsko blago boravi u Hilandaru i na Svetoj Gori, šta su srpski velikaši i rodoljubi poklonili ili ostavili na Svetoj Gori

Srpsko blago na Svetoj Gori po manastirima

Halkidičko poluostrvo Atos (Sveta gora), deo je grčke države sa posebnim autonomnim statusom i u duhovnom pogledu pod jurisdikcijom Carigradske patrijaršije.

Svetogorsko monaštvo počinje pećinskim isposništvom sa Petrom Atonskim, koji se krajem VII veka nastanio na Svetoj gori, a leta Gospodnjeg 860 Jeftimije Novi osniva Lavru, (načelo monaštva – prvi put se ostvarilo od 843 g.)

Sveta gora, sa centrom u Kareji, osniva Lavru (veći pravoslavni namastir) a glavna crkva nazvana je – protatom – sedište svetogorskog monaha prota ( grčki – „protos„ – prvak). Uz pomoć cara Nićifora Foke oko 963 g. sv. Atanasije Svetogorac osniva Veliku lavru – prvi veliki opštežiteljni manastir na Svetoj gori.

U XII veku počinje procvat monaštva a naročito u najstarijem svetogorskom manastiru Hilandarionu – nazvanom po svom grčkom ktitoru. Najpismenije glave srednjovekovne Srbije prošle su Svetom gorom, te nije čudo što su mnogi manastiri bili u Srbskim rukama (Sveti Pantelejmon, Sveti Pavle, Kastamonit, Simonopetra … ).

Na Svetoj gori, gotovo da nema manastira koji ne čuva neku Srbsku svetinju:

– u Vatopedu je kapela koju je podigao despot Jovan Uglješa, u oltaru krst relikvijar braće Musića, u riznici putir u Lavri srebrni tanjir despota Tome Preljubovića,

– u Filoteju krst cara Dušana ukrašen draguljima ,

– u Esfigmenu povelja sa portretima porodice despota Đurđa Brankovića i ikone iz njegovog namastira posvećen Svetom Pavlu, ….

– u Dionisijatu se čuva srebrni krst vizantijske carice – srpkinje Jelene Dragaš – babe po majci ruskog cara Ivana Groznog,

– u Kastamonitu su tipik i ikone Radiča Postupoviča (poznatiji kao Oblačić Rade) ,

– u Dohijaru je ohridski Srbin – arhiepiskop Prohor – izgradio trpezariju, poklonio ikone i dragoceni krst.

Posvuda su vladarske povelje, darovnice, stari rukopisi i srbulje ..

Manastir Hilandar i srpsko blago

Poklonici Hilandarci mogu videti u manastiru Hilandar sledeće srpsko blago: ikonu u mozaiku pred kojom je Nemanja ispustio dušu, mesto gde iz njegovog prvobitnog groba raste vinova loza, bunar iz koga su srbski velikaši pili vodu, tipik u Kareji sa potpisom i voštanim pečatom Svetog Save, ikonu Trojeručice koju je doneo iz Svete zemlje i o kojoj se starao car Dušan, grobove Nemanjića, ćesara Vojihne i Uglješe Despotovića, diptih i zavese za carske dveri monahinje Jefimije, poklone cara Ivana Groznog, freske kralja Milutina, njegovog oca kralja Uglješe I, kneza Lazara, rukopise patrijarha Save ili vojvode Nikole Stanjevića …

Sveta gora je Bogorodičin perivoj a manastiri – sela Svete Bogorodice.

hadži Milan Arsenović