Stari grad Budva – glavne kapije Starog grada
U Stari grad u Budvi se ulazi na nekoliko velikih kapija. Glavna kapija se zove Glavna vrata ili Velja vrata. Mozaik Bogorodice blagoslovi svakoga ko udje u Stari grad
.
Glavne kapije Starog grada
Glavna kapija Starog grada nosi tri naziva: Glavna vrata, Velja vrata, i Porta di Terra Ferma, odnosno prevedeno “Vrata od čvrste zemlje”. U stara vremena, ova vrata su se zatvarala kad padne noć, kada se ulazilo i izlazilo na mala vrata, koja se i danas vide na levoj kapiji. Neposredno iznad vrata nalazi se stari grb Budve, na kome je prikazan venecijanski lav, kao dokaz viševekovne vlasti Mletačke republike nad Budvom.
Stari grad – Budva
Iznad grba je mermerna ploča sa uklesanim ćiriličnim natpisom: zahvalnica građana Budve oslobodiocima iz Prvog svetskog rata. Na tabli su i stihovi najpoznatijeg crnogorskog pisca i vladike, Petra II Petrovića Njegoša koji glase: “Pokoljenja djela sude“. Ulica u koju ulazite, glavna ulica u Starom gradu, danas nosi Njegoševo ime. Iznad spomen ploče nalazi se nečitak latinični natpis i još jedan grb skorijeg datuma. Veruje se da je on pripadao Površku, jednom od najuspešnijih srednjovekovnih vladara Budve. Površko je bio gradski “kastelan” od 1361. do 1364. godine. On je uspostavio izvanredne diplomatske odnose sa Dubrovačkom republikom. Posedovao je impresivnu flotu od dvanaest brodova od kojih su četiri bili ratni a osam trgovački. Iznad Površkovog grba nalazi se još jedan venecijanski lav, najverovatnije iz prve polovine XV veka.
Sa unutrašnje strane, iznad vrata, nalazi se mozaik Bogordice s detetom. On je skorijeg datuma i zamenio je stariju drvenu ikonu sa istim motivom, koja je tu vekovima stajala. Posle Drugog svetskog rata, ovu ikonu su ostrašćeni pripadnici Komunističke partije skinuli sa zida i bacili u more. Posle određenog vremena, spletom čudnovatih okolnosti, ikona je slučajno nađena u moru, kilometar dalje od mesta odakle je bačena. Iako prilično oštećena pohranjena je u crkvu Svetog Ivana Krstitelja, gde još strpljivo čeka restauraciju. Treba napomenuti da je Majka Božja predmet iskrenog obožavanja među Budvanima, o čemu svedoči činjenica da je u jednom trenutku čak osam crkava bilo posvećeno Bogorodici.
Njegoševom ulicom do Trga pjesnika
Odmah po ulasku u Stari grad, ako podignite pogled, primetićete ostatke nekadašnje stražare. Odatle su nadgledani oni koji ulaze u grad kroz malu kapiju, ali je, nažalost, zub vremena stražaru skoro uništio.
Uputimo se sada glavnom ulicom. Plan budvanskog Starog grada odgovara grčko-ilirskom emporionu ili trgovačkom gradu. Grčki nacrt je slobodniji od rimskog ortogonalnog plana po kojem se dve glavne ulice ukrštanju u samom centru grada, gde se nalazi i glavni trg. Grčki plan najčešće ističe jednu glavnu ulicu, koja je lateralno postavljena, a glavni trg je takođe izmešten iz centra. U Budvi postoje dve glavne ulice – Njegoševa i ulica Petra I Petrovića – koje se sastaju kod glavnog trga koji zauzima severozapadni ugao grada.
Imajte na umu činjenicu da je, posle razornog zemljotresa 1979. godine, svaka kuća u starom gradu pažljivo rekonstruisana prema originalnim nacrtima i arhivskim snimcima. Kod prve raskrsnice s leve strane, sa Ulicom Vrdzak, uočićete niz brojeva na zidu kuće na uglu. Naime, da bi rekonstrukcija grada bila što vernija, svaki kamen je pažljivo numerisan ne bi li se vratio na pravo mesto. Brojevi koje vidite svedoče o to mukotrpnom i preciznom procesu.
Većina kuća u Starom gradu danas potiče iz XVII veka i sagrađene su posle velikog zemljotresa 1667. godine. Ostatak potiče iz XVIII ili XIX veka. Tipična gradska kuća sastoji se od tri sprata. Gornji spratovi su povremeno ukrašavani balkonima ili drugim baroknim detaljima. Mogu se primetiti i prozori sa visokim, slomljenim lukovima, prema venecijanskom uzoru. I dok spoljna arhitektura ne govori mnogo o bogatstvu stanara, enterijeri su, po pravilu, mnogo raskošniji. Lep primer urbanog domaćinstva možete kasnije videti u Muzeju grada Budve.
Razgledajte radnje i butike u glavnoj ulici i vrlo brzo stići ćete do malog trga poznatog pod nazivom Trg pjesnika. On je svoje današnje ime dobio tek nakon nastanka letnje manifestacije Festivala Budva Grad Teatar. Tokom jula i avgusta na Trgu pjesnika se, iz noći u noć, smenjuju najpoznatiji domaći i evropski pisci i pesnici koji recituju svoje stihove ili čitaju odlomke iz svojih romana. S desne strane se nalaze drvena vrata, koja izlaze na plažu Ričardova glava. Poznata kao Vrata od Murava, dobila su naziv prema morskoj travi muravini koju more izbacuje na plažu za vreme oluja. Na jedinoj kući koju krase karakteristične spoljne stepenice u mediteranskom stilu, nalazi se i ugrađeni kapitel koji ćete lako uočiti. Na njemu je latinski natpis koji znači „Glavna ulica“.
Ana Stojanović
Audio vodič kroz Budvu