BRK JE OPET U MODI
Brkovi su oduvek bili simbol muškosti, što nam pokazuje i izložba kako su Vojvodjani nosili brkove pod nazivom Ukras muškog lica: brk – Muzej grada Novog Sada
Novosadski je nositi brkove u volan stilu
Imati brkove znači ne biti žena, kaže za „Politiku” antropološkinja i etnološkinja Ivana Jovanović-Gudurić, autorka izložbe „Ukras muškog lica: brk”, postavljene u Muzeju grada Novog Sada na Petrovaradinskoj tvrđavi. Legendarni „montipajtonovci”, s njihovim likom „brkate žene”, možda bi tome imali nešto da dodaju, ali autorka postavke, osmehujući se, kaže da maljavost lica u antropološkom smislu zaista predstavlja simbol muškosti i ima važnu ulogu u formiranju polnog identiteta.
Brkovi su seksi
Osim toga, dodaje ona, nošenje ili nenošenje brkova imalo je, a i danas ima svoju simboliku, ne samo polne ili estetske dimenzije. Kroz ukrašavanje lica ogledali su se religijski, etički, nacionalni, pa i modni trendovi.
– Na ideju za ovu izložbu u Muzeju, gde vodim zbirku fotografije, došla sam tako što sam primetila da veći deo te zbirke čine portreti koji su nastali od sredine 19. i početkom 20. veka, gde svi muškarci imaju brkove. To je period jačanja građanske klase u Novom Sadu, usvajanja novih trendova i životnih stilova koji stižu iz Evrope. Tako su izložene fotografije koje pokazuju i segment antropologije tela pa i estetske kulture iz tog perioda – objašnjava kustoskinja Muzeja.
U Evropi tog doba bila su dominantna četiri stila: mađarski i imperijalistički, kao i volan (korman bicikla) u dve verzije – veliki i mali, koji su upravo bili najčešći među novosadskim građanstvom. „Volan stil” prepoznatljiv je po tome što su krajevi brkova bili izuzetno uvijeni na gore prema obrazima, a da bi se to postiglo morali su se puštati do određene dužine. Stariji su nosili i „mađarski stil”, koji vodi poreklo iz 16. veka, a prvi su ga navodno poneli husari – vojnici najamnici ugarskog kralja Matije Korvina. To su veoma gusti brkovi dužine 1,5 centimetara koji počinju od sredine usne i spuštaju se nadole.
Ponekad je iz Evrope u ove krajeve stizao i „imperijalistički” brk, koji se vezuje za kajzera Vilhelma Drugog, nemačkog imperatora, po kome i nosi naziv. Tamo je bio popularan u kraljevskim porodicama i u višoj klasi, koja ga je mogla priuštiti jer je uvijanje bilo zahtevno i tražilo je fine kreme i voskove koje bi krajeve brkova držali uvis.
Izložba je prikazala i brkove „obreda prelaza”, jedne od osnovnih teorija antropologije, kada se menja status pojedinca, odnosno mladić ulazi u svet odraslih. Tako vidimo da je mladim Novosađanima bilo važno da brkove puštaju već u ranom periodu adolescencije, što upućuje na socijalnu ulogu koju dobijaju u društvu.
– Brkovi imaju integrativnu funkciju. Imati ih znači biti polno i socijalno zreo muškarac, ulazak u muški svet i time sticanje nekih prava i obaveza – navodi naša sagovornica. S druge strane, dodaje, brkovi kao muški atribut odvajaju mladića od ženskog pola, tako da imaju i funkciju odvajanja.
Kako su brkovi bili odlika „muških udruženja” pokazano je izloženom grupnom fotografijom novosadskog dobrovoljnog vatrogasnog društva čijim članovima dugi brkovi i brade izgleda nisu bili velika smetnja da se nose s vatrom. Taj simbol muškog lica bio je i deo vojničkog identiteta evropske vojske, pogotovo husara, koji su važili za hrabre, ali i okrutne vojnike i konjanike.
– Vizuelno su bili prepoznatljivi upravo po brkovima, na koje su bili veoma ponosni, tako da neki autori čak smatraju da su taj običaj nošenja od njih preuzele druge evropske vojske u želji da budu nepobedive – kaže autorka izložbe. Kasnije su taj običaj preuzimali civili, da bi tokom Prvog svetskog rata brkovi „nestali” s muškog lica zbog nošenja gas maske i iz higijenskih razloga.
O tome kako negovati glavu i lice, Novosađane tog doba informisala je lokalna štampa, nudeći im reklame za pomadu doktora Fajfela za „žestu kosu” i „krasne brkove”, preparate „nigrin” za bojenje u crno i meleme protiv večite muške „boljke” – opadanja kose.
Snežana Kovačević
Izvor: Politika