IZVOR NAŠEG ŽIVOTA
“Muž je Sunce, a žena Mesec: muž vlada danju, a žena noću!” (Nemačka poslovica)
NE GLEDAJTE U OVU SLIKU BEZ NAOČARA ZA SUNCE JER JE SVETLOST PREJAKA (priređivač V. V. Mihić)
Sunce je nama najbliža i najbolje proučena od svih zvezda. Oko njega kruži 8 planeta i njihovi sateliti, 5 patuljastih planeta, asteroidi, komete, meteori i čestice kosmičke prašine, tako da Sunce predstavlja središnju zvezdu Sunčevog sistema. Energija Sunca u vidu sunčeve svetlosti i toplote omogućuje život na Zemlji putem procesa fotosinteze i utiče na klimu i vreme na Zemlji.
Sunce se sastoji od vodonika (oko 74 % njegove mase ili 92 % njegove zapremine), helijuma (oko 24 % mase i 7 % zapremine) i male količine ostalih elemenata uključujući gvožđe, nikl, kiseonik, silicijum, sumpor, magnezijum, ugljenik, neon, kalcijum i hrom…
Sunce pripada spektralnoj klasi G2V. G2 označuje da je temperatura na površini približno 5.500° C (5.780 K) što mu daje belu boju, mada se Sunce čini žuto zbog atmosferskog rasipanja koje uklanja talase kraćih talasnih dužina (plavu i ljubičastu svetlost) i ostavlja spektar frekvencija koje ljudsko oko opaža kao žuto. Ovo rasipanje daje okolnom nebu njegovu plavu boju. Kad se ono nalazi, nisko, na nebu, rasipa se još više svetlosti, pa se Sunce čini narandžasto ili crveno. Sunčev spektar sadrži linije jonizovanih i neutralnih metala kao i vrlo slabe vodonikove linije. Slovo V (rimski broj 5) u oznaci spektralne klase pokazuje da je Sunce zvezda glavnog niza. Ovo znači da ono generiše svoju energiju nuklearnom fuzijom jezgara vodonika u helijum. Nekad je bilo smatrano malom i beznačajnom zvezdom, ali danas je poznato da je ono svetlije od 85 % zvezda u galaksiji Mlečni put, od koje su većina crveni patuljci.
Sunce kruži oko centra galaksije Mlečni put na udaljenosti od približno 26-27.000 svetlosnih godina od centra galaksije i kreće se u pravcu sazvežđa Labud. Ono obiđe jedan krug oko centra galaksije za oko 225-250 miliona godina (jedna galaktička godina). Za njenu orbitalnu brzinu se smatralo da iznosi 220±20 km/s, ali novije procene daju 251 km/s. Ovo iznosi jednu svetlosnu godinu svakih 1.194,5 godina ili jednu astronomsku jedinicu svakih 7 dana…
Ako niste zapamtili, zapišite!…
Sunce i Sunčeve pege. Dve male Sunčeve pege u sredini slike su iste veličine kao Zemlja…
Sunčev vetar…
Sunčev vetar (solaran vetar) je struja čestica izbačenih velikom brzinom iz gornjih slojeva Sunčeve atmosfere, uglavnom elektrona i protona. Iako je ovaj gubitak mase Sunca gotovo beznačajan i gustina Sunčevog vetra mala, čestice se kreću velikim brzinama i izazivaju vidljive učinke na telima u Sunčevom sistemu. Poznatiji učinci Sunčevog vetra su polarna svetlost i usmeravanje repa kometa suprotno od Sunca…
U blizini Zemlje, zemljino magnetsko polje zarobljava čestice Sunčevog vetra i usmerava ih prema magnetnim polovima. Budući da se čestice Sunčevog vetra kreću brzinama od više stotina km/h, pri sudaru s česticama u Zemljinoj atmosferi dolazi do jonizovanja gasa i pojave svetlosti. Ova pojava se uočava u polarnim područjima, zbog čega je dobila ime polarna svetlost ili Aurora borealis (odnosno Aurora australis na južnoj zemljinoj hemisferi). Ukoliko je Sunčeva aktivnost veća, pojačano delovanje Sunčevog vetra može dovesti do pojave polarne svetlosti i na manjim geografskim širinama. U takvim uslovima postoji mogućnost ometanja ili, čak, oštećenja radio-komunikacionih uređaja na Zemlji i veštačkim satelitima.
Komete se prilikom dolaska u blizinu Sunca zagrevaju, zaleđena površina kometa isparava i oslobađa oblak gasa i čestica prašine. Delovanjem čestica Sunčevog vetra, oblak se oblikuje u rep komete. Budući da Sunčev vetar dolazi iz smera Sunca, potiskuje rep komete u suprotnom smeru…
Poseban dodatak…
O, SUNCE, moje…
– Cvijet treba SUNCE da postane cvijet, čovjek ljubav da postane čovjek. (Phil Bosmans)
– Okreni lice prema SUNCU i sjene će pasti iza tebe. (Charlotte Whitton)
– Od mrlje se ne može načiniti SUNCE, niti od SUNCA mrlja. (Pablo Picasso)
– Sjenka se vidi tamo gdje želi SUNCE. (Kineska poslovica)
– Poslije kiše, SUNCE jače sija. (Bosanska izreka)
Priredio: V. V. Mihić, novinar
oOOo