NAJVEĆA SAČUVANA
U okviru projekta digitalizacije kulturnog nasleđa i spomenika kulture od velikog značaja Instituta Srpske akademije nauka u koje spada i ova crkva brvnara posvećena Svetom Iliji na groblju u Smederevskoj Palanci, koja je po površini najveća sačuvana crkva brvnara bez trema u Srbiji, bili smo domaćini ljudima iz SANU koji su odradili svoj deo posla.
Deo fotografija koje sam uradila su jedna vrsta ekskluziviteta, a po blagoslovu nadležnog eparhijskog arhijereja, arhijerejskog namesnika i starešine hrama, obzirom da se crkva otvara samo dva puta u godini – na Svetog Iliju i na Pokrov Presvete Bogorodice kada se ovde jedino služe Svete Liturgije.
Sama crkva je takođe neobična gledano sa više aspekata – originalno je podignuta u centru grada 1828. godine u porti Hrama Svetog Preobraženja, a zatim 1906. godine preseljena na gradsko groblje u skoro originalnoj postavci, o čemu delimično govore i grede, numerisane rimskim brojevima zbog tačnog tj. lakšeg slaganja pri preseljenju.
I dalje, evo izvoda iz Vikipedije o ovom značajnom objektu naše Pravoslavne crkve:
„Sama crkva je jedninobrodne osnove, sa poligonalnom oltarskom apsidom, bez trema. Po površini ovo je najveća sačuvana crkva brvnara bez trema u Srbiji i jedna od retkih varoških crkava brvnara. Prostorno je podeljena na oltarski prostor, naos i pripratu. Sagrađena je od hrastove građe, na temeljima od pritesanog kamena. Krov je nizak, sa širokom strehom. Nekada je bio pokriven ćeramidom, koju je kasnije zamenio biber crep, a danas je na krovu ćeramida industrijske proizvodnje.
Unutrašnjost crkve je zasvedena koritastim svodom od profilisanog šašovca. Pod je od opeke kvadratnog formata. Talpe crkve su u uglovima obeležene zarezima koji su pomogli da se crkva nakon rasklapanja i preseljenja na groblje ponovo sklopi.
U crkvi je autentičan ikonostas iz tridesetih godina 19. veka. Sve ikone na ikonostasu, izuzev carskih dveri, rad su Janje Molera. Od vrednih pokretnih predmeta u crkvi se čuva svećnjak izrađen u jednom komadu drveta, bakarni krst i veliki čiraci od kovanog gvožđa“.
Autor: Nataša Miljević