MONAŠENJE KROZ ISTORIJU
Oduvek je za pravoslavno hrišćanstvo bila karakteristična promena imena u monaštvu, kada se kaluđeri odluče za određeno novo ime. Važeće je bilo pravilo istog početnog slova oba imena, ali je bilo monaha koji su uzimali duhovna imena i mimo ovog pravila. Zabeležena su samo dva slučaja u našoj prošlosti kada je ime ostalo isto.
Da bi se i simbolički označilo kako monasi prekidaju veze sa svetom i prošlošću uveden je u hrišćanskoj crkvi običaj da se prilikom monašenja napušta dotadašnje svetovnjačko kršteno ime i zameni novim monaškim imenom prema kalendaru, a pritom se često pazilo da početno slovo novog monaškog imena bude isto kao i u odbačenog krštenog imena.
Znamo da je Stefan Nemanja prilikom monašenja dobio ime Simeon, a njegova žena Ana postala je monahinja Anastasija, njihov sin, kralj Stefan Prvovenčani nazvan je Simon, a njihov unuk, od Vukana, župan Dmitar nosio je monaško ime David, Dušanov vojskovođa ćesar Hrelja zamonašio se kao Hariton, ćesar Grgur, sin ohridskog sevastokratora Branka, zvao se monah Gerasim, a Grgur, sin despota Đurđa Brankovića, bio je monah German. Poslednji Nemanjić, car Jovan Uroš Paleolog u Tesaliji, sin Dušanovog polubrata Simeona, živeo je dugo kao monah Joasaf.
Slični odnosi bili su i među zamonašenim ženama. Tako je carica Jelena Dušanova u monaštvu imala dva imena Jelisaveta i Jevgenija, dok se kraljica Jelena Vukašinova pominje kao monahinja Jelisaveta. Mara, supruga Vuka Brankovića, kao kaluđerica nazvana je Marina.
Međutim, poznat je mnogo veći broj naših uglednih monaha i monahinja iz srednjeg veka, čija monaška imena imaju sasvim druga početna slova nego što su imala njihova ranija svetovnjačka imena.
Tako se na primer Sveti Sava kao svetovnjak zvao Rastko, a njegov sinovac arhiepiskop Sava II, sin kralja Stefana Prvovenčanog, zvao se u svetovnjaštvu Predislav. Drugi sin Prvovenčanog, kralj Stefan Radoslav zamonašio se pod imenom Jovan, dok je najmlađi sin Prvovenčanog, kralj Uroš I, kao monah dobio ime Simon, a njegov sin, kralj Stefan Dragutin, prozvan je monah Teoktist. Dragutinov sin Urošic, zamonašen je pod imenom Stefan. Dva srpska velikaša iz kraja XIV veka, Radonja i Bogdaš, zamonašili su se kao Gerasim i Antonije, a despot Đorđe Stefanović Branković poznat je kao monah i docnije arhiepiskop Maksim.
Među zamonašenim ženama bio je sličan odnos. Već prva poznata kaluđerica, udovica zetskog kneza Svetskog Vladimira, Kosara zamonašila se pod imenom Teodora, a kćerka Stefana Nemanje, Vuka, naslikana je kao monahinja Jefimija na fresci Loze Nemanjića u Peći. Teodora, sestra cara Dušana a žena despota Dejana, nazvana je monaškim imenom Jevdokija, Dragana, sestra kneza Lazara a mati braće Musića, zamonašila se pod imenom Teodosija. Kneginja Milica Lazareva, imala je dva monaška imena: Jevgenija i Jefrosina, a Miroslava, žena župana Miljana, nosila je monaško ime Agripina. Radača, supruga župana Nenca Čihorića, zvala se kao monahinja Polihronija, a Teodora, sestra despota Dragaša Dejanovića i žena vlastelina Žarka, zamonašila se pod imenom Ksenija. Carica Jelena, kćerka Konstantina Dejanovića a supruga vizantijskog cara Manojla Paleologa, zvala se kao kaluđerica Hipomena, a isto monaško ime uzela je i despotica Jelena, udovica despota Lazara Đurđevića Brankovića.
Osim toga, valja pomenuti da su poznata dva slučaja u našoj prošlosti gde se prilikom monašenja nije menjalo ranije svetovnjačko ime. Ti slučajevi su sa kraljicom Jelenom Anžujskom, suprugom Uroša I i sa Angelinom Arijanitovom, suprugom slepog despota Stefana Đurđevića Brankovića.
Izvor: Glasnik Skopskog naučnog društva, knjiga XI