ODMAZDA ZBOG FAŠIZMA
Kako je italijansko stanovništvo isterivano iz Istre posle Drugog svetskog rata? Iseljavanje Italijana u tom periodu bilo je kazna za učešće u ratu na strani Hitlera.
Između decembra 1946. i septembra 1947. godine Pula se gotovo potpuno ispraznila jer su stanovnici ostavili svu svoju imovinu i „izabrali“ iseljenje u Italiju. Od 32.000 ljudi koliko je živelo u Puli, 28.000 je napustilo svoje domove – čak 90 odsto gradske populacije. Reč je bila o domicilnim Italijanima.
U intervjuu iz 1991. godine italijanskom časopisu Panorama, istaknuti jugoslovenski politički disident Milovan Đilas rekao je da je 1946. godine, kao jedan od najviših funkcionera novih komunističkih vlasti (bio je „drugi čovek“ revolucije, odmah iza Josipa Broza Tita), poslat u Istru zajedno sa Edvardom Kardeljom (takođe u samom vrhu komunističke revolucije) da organizuje anti-italijansku akciju.
„Odlučili smo da koristimo sve vrste pritisaka da oteramo Italijane, jer su bili većina u urbanim područjima“, izjavio je Milovan Đilas.
U odmazdama zbog fašizma do 1947. godine ubijeno je oko 10.000 Italijana, od kojih jedan deo nije imao nikakve veze sa fašističkim aparatom već su egzekucije u drugoj fazi vršene nasumično zbog psihološkog pritiska za iseljenje.
Do 1960. godine Istru je protiv svoje volje napustilo preko 80 odsto njenog italijanskog stanovništva koje je tu živelo pre Drugog svetskog rata, oko 350.000 ljudi. Među njima je bilo i onih koji su prethodno bili simpatizeri komunizma ili partizanskog pokreta. Jugoslovenske vlasti su im dale ciničan naziv „optanti“ – oni koji su izabrali da odu. Oni sami sebe su zvali „esuli“ – prognanici.
Gubitkom Istre Italija je kažnjena za učešće u Drugom svetskom ratu na strani Hitlera. Tito i jugoslovenski komunisti su bili „izvođači radova“ kao geografski najlogičniji izbor. Jasno je da su takvu direktivu mogli da dobiju isključivo i samo od J. V. Staljina koji je time izvršio odmazdu nad drugom najvećom zemljom koja je uz Nemačku izvršila invaziju na SSSR 1941. godine. SAD i Velika Britanija su morale da se sa tim slože, možda i zbog sopstvenih gubitaka u ratu sa Italijom u Africi i Sredozemlju 1940-1943. ili kao posledica neke od nama danas nepoznatih tačaka sporazuma u Teheranu, Jalti ili Potsdamu između vrha Saveznika.
Dokaza za takvu tvrdnju ima indirektno u akcijama NOVJ odnosno JA na kraju rata, kao i u ovome što Đilas kaže. A zahvaljujući etničkom naboju od pre rata, čitav zahvat je lakše izveden, sa više entuzijazma. Titova Jugoslavija je Istrom nagrađena za svoju poziciju u tadašnjem odnosu i sa Staljinom, ali i sa zapadnim saveznicima. Istra je bila suviše strateški važna da bi olako bilo dopušteno Titu da je čitavu zadrži.
Sa Fejsbuk profila Bane Gajić