JEZICI BEZ PADEŽA SU NAPREDNIJI
Može li se, kao kada želimo da odbijemo udvarača, za neki jezik reći: „hej, pa nisi moj tip“?“ Nauka zvana lingvistika kaže da je moguće, jer tipologija jezika zapravo postoji.
Tipologija jezika je nauka koja proučava i klasifikuje jezike po raznovrsnim kriterijumima. Jezici se, dakle, mogu grupisati po najrazličitijim osnovama.
Neki od kriterijuma jesu kako se koriste glasovi, koliki je odnos samoglasnika i suglasnika, kako se prave reči (po tvorbi reči), po karakteristikama koje se pojavljuju kao zakonistosti, po uređenju rečenice. Pojedini jezici imaju više sličnosti nego neki drugi, pa se za njih kaže da su srodni jer pripadaju uglavnom istoj porodici. Među nekim jezicima postoji tek minimalna sličnost, a sve jezike povezuju neka gramatička nadnačela koja se zovu jezičke univerzalije. Poneki jezici, poput makedonskog i srpskog, iako po rečima liče jedan na drugi ne pripadaju istoj grupi jezika po određenim kriterijuima.
Nepojmljivi tonovi na Balkanu
Kada pomenemo ton, obično mislimo na neki zvuk koji ima određenu intonaciju i frekvenciju, a povezujemo ga sa muzikom. No, nije samo muzika ta koja obiluje tonovima, već je to svakako i jezik. Pojedini jezici poput čuvenog mandarinskog koji je zvanični u Kini, ima tonove kao odrednicu značenja. Ukoliko se upustimo u učenje evropskih jezika, shvatićemo da se u poređenju sa istočnim u mnogo tome razlikuju. Neke škole stranih jezika u Beogradu nude mogućnost da se jezici poput engleskog, francuskog ili nemačkog maksimalno usavrše, a te jezike možemo koristiti kao osnovu za izučavanje drugih jezika i kultura. Tako će se utabati put za spoznavanje jezika koji imaju tonsku osnovu. Tonski jezici su česti u istočnoj Aziji, a među njima su burmanski, tajlandski, vijetnamski, kao i afrički jezic joruba, pa i američki navaho. Jezici bez tonova imaju akcente i naglaske. Ponegde naglasak ili akcenat može značajno promeniti značenje, pa homonimi strancima izgledaju nejasno. Dok na engleskom increase znači „rast“, increase znači rasti.
Analitički nasuprot sintetičkim
Jezici se mogu klasifikovati i po tome na koji način pokazuju pojedine gramatičke funkcije. Analitički jezici su oni koji se sastoje od jedne morfeme, dok se u sintetičkim, reči mogu sastojati i iz više morfema. Prevedeno na prostiji jezik, analitički jezici nemaju padeže i to se smatra progresom u jeziku, dok zastarele padežne forme odlikuju sintetike jezike. Sintetički jezik je srpski, dok bi se za jezik sa analitičkom deklinacijom mogao uzeti makedonski jezik. Valja pomenuti i takozvani aglutinativne jezike poput turskog. U ovom jeziku postoji koren, na koji se dodaju uvek isti nastavci, pa tako – ler označava množinu.
U moru ovakvih jezika, isplivava i jedan potpuno čudan tip jezika. Reč je o polisintetičkim jezicima koji su i veoma teški za učenje. Razumevanje konteksta je najbitnije kod ovih jezika, a odlikuju ih one dugačke reči koje podsećaju na čitave rečenice. Takvi jezici su uglavnom visoko izolovani, pa se među njima nalaze eskimsko-aluetski jezici kao i brojni jezici američkih domorodaca. Pojedini jezici poput čukotko-kamčatskih jezika ili jezika brojnih australijskih domorodaca te severozapadni kavkaski jezici, takođe se smatraju polisintetičkim jezicima. Evropljanima i onima čiji su jezici poodmakli u razvojnim fazama, ovi jezici su neiscrpni za istraživanje i traženja zajedničkih sadržalaca.