JEZICI U TOPLINI PORODIČNOG DOMA
Jezici, kao i ljudi imaju svoje porodice, pa čak i svoje zajedničke pretke od kojih su nastali. U slučaju jezika, to je prajezik, jezik koji povezuje sve ostale jezike.
Značaj porodice kod čoveka je i te kako veliki. Najpre se deca vezuju za roditelje, rastu u takvom ambijentu, a potom i sami zasnivaju porodice, pa dozu odgovornosti nasleđuju od svojih roditelja. I tako vekovima. Slično je i sa jezicima.
Iz jednih su porodica neki jezici odbegli, neki se zgrupisali i održali, a neki osnovali svoje manje domove diktirajući nova pravila i nove zakonitosti.
Zanimljivo je da, kao i kod ljudi, u pojedinim grupama jezika vide se značajke povezanosti i mešanja, dok su se neki od njih odvojili i namćorasto izolovali. Prestanemo li sa persifikovanjem jezika, videćemo da nauka ipak potvrđuje tezu da su pojedni jezici nastali upravo iz određenih grupa, koje i lingvisti nazivaju porodicama. Jezička porodica je grupa jezika koji potiču od zajedničkog pretka – prajezika.
Otkud potreba?
Svako se sigurno zapitao otkud se javila ta potreba da se određeni jezici svrstavaju u porodična gnezda. S pravom. Pokušaćemo da objasnimo šta se to dešava te se jezici grupišu u porodice. Naime, reč je o naučnom metodu koji u mnogome olakšava izučavanje jezika. Danas se jezici proučavaju na raznim nivoima. Kurs engleskog jezika, primera radi omogućuje da se ovaj anglosaksonski jezik koji služi za globalnu komunikaciju utvrdi i sazna. Učenje nemačkog jezika u zemljama Balkana sve je češće zbog poslova kojima pribegavaju ljudi iz Srbije, Hrvatske, Crne Gore, Makedonije… a koji se obavljaju na germanskom području. Ali tek kada se dobro zapitamo koje su to sličnosti, a koje razlike među ovim jezicima, shvatićemo da oba jezika pripadaju istim porodicima. Oni koji ne pripadaju nijednoj porodici ili čija srodnost sa drugim jezicima nije utvrđena nazivaju se izolovanim jezicima. Potreba da se na ovakav način klasifikuju jezici zasniva se na tezi da je tokom vremena došlo do raslojavanja jezika i deljenjem na dijalekte, veći jezici postali su manji.
O prajeziku
Ako posmatramo jezik kao živo biće, razume se postoje teorije o jednom prajeziku kao i o više njih. Isto kao i kada je u pitanju nastanak čoveka. Komparativna lingvistika je nauka koja upoređuje jezike kako bi saznala koji su njihovi istorijski odnosi. Zajednički predak jezičke porodice je veoma retko poznat. August Šlajher je bio taj koji je predložio komparativističku metodu, a najpoznatiji primer je praindoevropski jezik koji se uzima za pretka jezika čije je raslojavanje dovelo do postojanja većine današnjih jezika. Stari nordijski jezik na primer, doveo je raslojavanjem do pojave norveškog, švedskog, danskog, farskog i islandskog jezika.
Jezičke porodice
Još jedna zanimljivost iz ove sfere kaže da su lingvisti otkrili preko stotinu jezičkih porodica prvog ranga. Neke od ovih porodica se potpuno razlikuju od drugih, a pojedine broje svega po nekoliko jezika, dok duge obuhvataju i oko 1000. Indoevropska porodica obuhvata više od 400 jezika i gotovo 3 milijarde ljudi. Njoj pripadaju romanski, germanski, slovenski,baltički, indoarijski, bengalki i mnogi drugi jezici. Kinesko-tibetatska, nigerijsko-kongoanska, afroazijska, uralska, tupi, kavkaska, samo su neke od jezičkih porodica čiji se „potomci“ i danas nalaze među govorenim jezicima. Zanimljivo je da srpski jezik pripada indoevropskoj porodici, a raslojavanjem velike porodice, nastala je slovenska grana jezika, čija je južna govorna porodica zapravo matično jezgro srpskog jezika.