O PERSPEKTIVI KOSMETSKOG TURIZMA
„Za Banjsku, kao perspektivnu turističku destinaciju, veoma je važna saradnja Kancelarije za KiM, Raško-prizrenske eparhije i opštine Zvečan“, kaže dr Branko Krasojević, savetnik u Kancelariji za Kosovo i Metohiju o pokretanju turizma na Kosmetu.
Doktor menadžmenta Branko Krasojević licencirani je stručni konsultant od starne državne Agencije za regionalni razvoj. Sa timom turističkih stručnjaka različitih profila, radi na rešavanju problema u turizmu.
Krasojević je i samostalni savetnik u Kancelariji za Kosovo i Metohiju. Sa njim smo razgovarali o uslovima za pokretanje i razvoj turizma na KiM, posebno u sevrnom delu.
Kako ocenjujete prirodne i druge uslove za pokretanje turizma na Kosovu i Metohiji?
– Turistička valorizacija prirodnih resursa od značaja za turizam KiM pokazala je da su oni podjednako vredni kao i materijalni (arheološki lokaliteti, manastiri, crkve, tvrđave…) i nematerijalni kulturni resursi (tradicija, običaji, folklor, pesma, igra, zanatske veštine…). Međutim, za razliku od kulturnih resursa koji su jednim delom pretvoreni u turističke proizvode i uglavnom zastupljeni u ponudi KiM na domaćem i međunarodnom turističkom tržištu, prirodni resursi su potpuno zapostavljeni i nisu uključeni u turističku ponudu. To se prvenstveno odnosi na potencijale jezera Gazivode i planinu Mokra Gora (opština Zubin Potok), planinu Rogozna (na teritoriji opština Zubin Potok, Kosovska Mitrovica, Zvečan i Leposavić), floru i faunu južnih padina Kopaonika i termomineralne izvore Vučanske banje (u opštini Leposavić), reku Ibar (na prostoru opština Leposavić, Zvečan i Kosovska Mitrovica), hipertermalne vode Banjske u opštini Zvečan, Gračaničko jezero u opštini Gračanica, Šar planinu u opštini Štrpce itd. Međutim, da bi se turizam na pomenutim lokacijama razvio mora se investirati u infrastrukturu koju čine: turističko informativni i vizitorski centri, kupališta i plaže, tematski i zabavni parkovi, odmorišta pored puteva, zabavno rekreativne staze i putevi (trim i staze zdravlja, vidikovci, panoramski putevi, biciklističke i pešačke staze…), uređene obale reka i jezera sa pratećim mobilijarom, objekti za SPA i velnes, sport i rekreaciju, posmatranje prirodnih retkosti, za avanturističke aktivnosti itd.
Možete li nam, kao iskusni turizmolog, reći šta je to što turistu najviše privlači i kakav turistički proizvod može da ponudi severni deo Kosova koji je i u bezbednosnom smislu povoljniji od drugih krajeva?
– Zahtevi tražnje se sve brže menjaju te bi u skladu sa najnovijim trendovima trebalo ponuditi miks više raznovrsnih turističkih proizvoda kao što su aktivnosti u prirodi (šetnje, bicilizam, planinarenje, Via Ferata, sport i rekreacija, branje lekovitog bilja, pečuraka, orijentiring, edukativne radionice…), razgledanja arheoloških lokaliteta (npr. Ulpiane), brojnih crkava, manastira, tvrđava (npr. Zvečan, Novo Brdo), posete manifestacijama, proslavama, festivalima, vinarijama (npr. u Velikoj Hoči). Sva razgledanja bi trebalo realizovati u pratnji stručnih turističkih vodiča, a sve traženiji su animacija i animatori u turizmu za decu i odrasle. U turističke programe bi trebalo uvrstiti mnogo više interaktivnih sadržaja u kojima bi turisti i meštani zajedno učestvovali. U poslednje tri godine Agencija za konsalting i menadžment „Savetnik u turizmu“ iz Beograda, pripremila je strateške Programe razvoja turizma Opština Gračanica, Leposavić i Zvečan, kao i seoskog naselja Velika Hoča u Opštini Orahovac. U ovim dokumentima i njihovim akcionim planovima, jasno je istaknuto koje turističke proizvode treba razvijati, na koji način, iz kojih izvora finansiranja i ko je za to nadležan.
Novcem iz državne „kase“ kao i sredstvima EU, urađeno je dosta toga što infrastrukturu i neke objekte turističke namene (Rajska banja u Banjskoj…) na severu konačno dovodi u red. Od kakvog je to značaja?
– Turizam je gotovo nemoguće razviti bez odgovarajuće saobraćajne, komunalne i turističke infrastrukture (objekti za informisanje, rekreaciju, edukaciju i zabavu izletnika i turista). Od podjednake važnosti je izgradnja turističke suprastrukture – ugostiteljskih objekata, galerija, izložbenih, kongresnih i zabavnih objekata koji su u neposrednoj vezi sa ugostiteljskim objektima i objektima sportsko rekreativnog sadržaja ili sa njima čine jedinstvenu celinu.
Za dalji razvoj Banjske, kao perspektivne turističke destinacije, veoma je važna saradnja Vlade RS, odnosno Kancelarije za KiM, Raško – prizrenske eparhije i Opštine Zvečan koji ulažu velike napore pri realizaciji ovog projekta. Na poziv Kancelarije za KiM i ove godine će osam opština sa većinskim srpskim stanovništvom predstaviti svoju turističku ponudu na Sajmu turizma u Beogradu od 22. do 25. februara.
Zubin Potok je mesto u kome su već krenule neke redovne turističke aktivnosti kao što je planinarenje, penjanje na Berim, rafting, lovno-ribolovni turizam na jezeru Gazivode…?
– Zubin Potok ima veliki turistički potencijal i kvalitetno zaleđe, te ne čudi da su se na ovoj turističkoj destinaciji javila prva turistička kretanja posle ratnih sukoba. Međutim, za organizovaniji i kvalitetniji pristup potrebno je osnovati receptivnu turističku agenciju koja bi dovodila turiste u ovaj kraj. Nedostaje i turistička organizacija koja bi u marketinškom smislu promovisala aktivnosti u turizmu, po ugledu na Turističku organizaciju Gračanice koja beleži odlične rezultate u poslednje dve godine, na bazi usvojenog programa razvoja turizma. Turistička asocijacija Kosova i Metohije (TAKIM) bi se morala profesionalizovati jer njeni članovi imaju druga osnovna zanimanja, a entuzijazam nije dovoljan za profitabilno poslovanje u turizmu. Od posebnog značaja na planu turizma u Zubinom Potoku bio je projekat „OUTDOOR IN“ sa pet komponenti koji je pokrenuo niz drugih aktivnosti u turizmu. Ohrabruje da je „Kolašin prevoz“ upravo osnovao turističku agenciju koja bi uz postojeći autobuski vozni park mogla doprineti bržem razvoju turizma, prvenstveno severnog dela KiM.
Kako vidite mogućnosti za razvoj seoskog turizma na KiM za šta ima mnogo mogućnosti ali ne i navika?
– U ruralnom (van naselja) i seoskom turizmu (u seoskim naseljima), potrebno je kreirati registar svih zainteresovanih seoskih domaćina koji imaju višak stambenog prostora koji bi stavili u funkciju turizma i plasirali viškove svojih (ali i komšijskih) poljoprivrednih proizvoda turistima u privatnom smeštaju (u stanovima, apartmanima i kućama), umesto što ih iznose na gradske pijace, jer su zemljoradničke zadruge uglavnom prestale sa poslovanjem. Neophodno je sprovesti obuku seoskih porodica u svrhe podizanja nivoa svesti o značaju turizma, kako bi se započelo sa ovom vrstom „biznisa“ u turizmu ali i obukom onih koje već posluju ali posustaju ili imaju poteškoća u poslovanju.
Kakve su šanse za zimski turizam na Šar-planini kada su hoteli u stalnoj opasnosti od privatizacije na albanski način i od mogućnosti da padnu pod vlast Prištine?
– Nezavisno od imovinsko-pravnih, odnosno vlasničkih odnosa, veliki pomak u razvoju turizma bilo bi povezivanje Brezovice sa Popovom Šapkom u Makedoniji, jer turisti ne posmatraju prostor u administrativnim granicama već turističku destinaciju u celini. Tako bi se produžile skijaške staze i ukrupnila ponuda u vidu integrisanog turističkog proizvoda. Upravljač u saradnji sa nadležnima za turizam Šar planine bi morao da ponudi više turističkih proizvoda u sva četiri godišnja doba, jer prihodi od zimskog, prvenstveno ski turizma, nisu dovoljni za pokrivanje fiksnih godišnjih troškova i rentabilno poslovanje. Rukovođenje ovom turističkom destinacijom mora se poveriti profesionalnom menadžmentu nezavisno od nacionalne pripadnosti što bi uticalo na povećanje zaposlenosti i životnog standarda lokalnog stanovništva ovog kraja.
Često se pominje i verski turizam. Kako gledate na tu vrstu putovanja i privlačenje turista imajući u vidu da na Kosovu ima šta da se vidi?
– Za domaće turiste u okviru kulturnog i hodočasničkog turizma posete manastirima su veoma važne sa verskog i edukativnog stanovišta. Poseta bi bilo mnogo više kada bi se bezbednost i sigurnost povećala.
Izvor: Jedinstvo
Autor: Slavica Đukić