Specifična ugljenohidratna dijeta za celijakiju, kolitis, IBD i Kronovu bolest – Dr Sidney V. Haas

ZDRAVA HRANA ZA CREVA

Specifična ugljenohidratna dijeta za celijakiju, ulcerozni kolitis, iritabilni kolon i Kronovu bolest SCD – Specific carbohydrate diet –  Dr Sidney V. Haas

Specifična ugljenohidratna dijeta (SCD) je redukcioni oblik ishrane koji u svom meniju ishrane uklanja mnoge uobičajene izvore ugljenih hidrata – uključujući sve žitarice, mlečne proizvode, većinu skroba i mnoge vrste šećera – kako bi se pomoglo lečenju digestivnog sistema. Princip dijete je jednostavan ali je izvodjenje dijete teško za osobe jer zahteva potpuno izbacivanje sa jelovnike većine hrane koja nam se svidja. No, prema tvrdnjama kreatora SCD ishrane, na osnovu povratnih informacija dobijenih tokom proteklih nekoliko decenija, najmanje 75 odsto onih koji se rigidno pridržavaju ove dijete ostvaruju značajna poboljšanja u njihovom zdravlju. SCD dijetu je osmislio američki lekar Dr Sidney Hass.

Sidney Valentine Haas, M.D. (1870-1964) bio je američki pedijatar čije je istraživanje dovelo do dijete za suzbijanje celiakije kao bolesti.

Dr Sidnay Haas je rođen u Čikagu i preselio se u Njujork kada je imao šest godina. Pohađao je Medicinsku školu Univerziteta u Njujorku i Koledž lekara i hirurga Univerziteta Kolumbija.

Godine 1924. Haas je postao poznat kada je objavio medicinski rad u kojem se detaljno opisuje njegova upotreba banane u ishrani za lečenje dece sa dijagnozom celiakije. Dr Haas je zaključio da su banane omogućile razbijanje skrobova i pretvaranje šećerne trske u voćni šećer, što je sprečilo debilitu dijareju celiakije. Dr Haasovo istraživanje je dovelo do razvoja Specijalne ugljenohidratne dijete, prehrambenog režima koji ograničava upotrebu složenih ugljenih hidrata (disaharidi i polisaharidi) i eliminiše iz upotrebe rafinisani šećer, gluten i skrob u ishrani.

Tokom svoje karijere, Dr Sidney Haas je tretirao preko 600 slučajeva celijakije. Godine 1951. Zajedno sa svojim sinom, doktorom Merrill P. Haas-om, objavio je medicinski udžbenik “Upravljanje celiakijom”.

Šta je Specifična ugljenohidratna dijeta

Specifična ugljenohidratna dijeta (SCD) je restriktivna ishrana koju je, kako smo već naveli, prvi put opisao Dr. Sidney V. Haas još 1924. godine za lečenje celiakije. Kasnije je dijeta za celijakiju ponovo popularisala Elaine Gottschall, majka jednog od pacijenata Dr Haasa.

SCD – Specifična ugljenohidratna dijeta je dijeta bez glutena jer nijedno zrno žita nije dozvoljeno, a SCD je bio popularan tretman za celiakiju decenijama pre nego što je otkriven gluten 50-ih godina prošlog veka. Dijeta može sprečiti dalje oštećenje creva kod ljudi s celijakijom i može pomoći u rešavanju problema kod ljudi sa Kronovom bolesti.

Ishrana SCD cilja na osnovne probleme unutar gastrointestinalnog trakta koji mogu dovesti do ozbiljnih poremećaja ali i kod običnih simptoma poremećaja creva koji se odnose na bakterijski rast, zapaljenje i blokiranu absorpciju hranljivih materija. Uklanjanjem „složenih ugljenih hidrata“ iz ishrane – uključujući laktozu, saharozu (šećer) i mnoge sintetičke sastojke – poboljšavaju se probavni procesi, toksini se smanjuju, crevna flora se obnavlja a opšte zdravlje postaje bolje, pošto se zapaljenje smanjuje. Suština je da u crevima ljudi koji imaju celijakiju, kolitis i Kron postoje sojevi bakterija koje vole složene ugljene hidrate i koje pri varenju tih ugljenih hidrata stvaraju mikrotoksine koji stvaraju upale creva i prolive.

1924. godine, prva specifična ugljenohidratna dijeta za lečenje dece s celiakijom je bila dijeta sa bananama. Dr Haas je opisao lečenje 10-oro dece, gde je svih 8-oro dece koja su lečena bananama otišlo u reemisiju bolesti – nestali su simptomi i deca su se normalno razvijala, a dvoje dece iz kontrolne grupe koja nisu bila na dijeti bananama i koje su lekari lečili klasičnim metodama su umrla.

Specifična ugljenohidratna dijeta za celijakiju sa bananama je bila kamen temeljac celijačke terapije decenijama, dok nije došlo do izolacije proteina pšenice kao uzroka celijalika, a ne skroba kao uzročnika celiakije. Pre pojave dijete sa bananama umiralo je jedno od četvoro dece s celiakom.

Nakon više istraživanja, Dr Hass je opisao specifičnu dijetu ugljenih hidrata kao tretman za celiakiju i inflamatornu bolest creva u svom medicinskom udžbeniku iz 1951. godine “Upravljanje celiakom”. Dr Haas nikada nije prihvatio zaključak da je pšenični gluten štetni deo pšenice; on je insistirao na skrobu kao uzroku celijakije i nazvao je otkriće o glutenu kao „lošu uslugu“ medicini.

Dijetu za celijakiju je kasnije ponovo popularisala biohemičar Elaine Gottschall, majka jednog od pacijenata Dr Haasa, kojeg je on spasio sigurne smrtu,. Njena knjiga iz 1987. godine “Breaking the Vicious Cicle: Intestinal Health Through Diet” predstavila je ponovo dijetu i dala detaljnije smernice i recepte. Elaine Gottschall takođe tvrdi da Specifična ugljenohidratna dijeta tretira Kronovu bolest, ulcerozni kolitis, divertikulitis, cističnu fibrozu, hroničnu dijareju i autizam. Kod svih ovih stanja se postiže dramatično poboljšanje zdravlja i smirivanje simptoma bolesti.

Šta se jede kod Specifične ugljenohidratne dijete

Gottschallova Specifična ugljenohidratna dijeta za celijakiju ograničava upotrebu složenih ugljenih hidrata (disaharidi i polisaharidi). Monosaharidi su dozvoljeni, a uključene su i različite namirnice uključujući ribu, stariji sir i med. Zabranjena hrana uključuje žitarice, krompir i mlečne proizvode koji sadrže laktozu.

Hrana koja se eliminiše ili uključuje u dijetu je na osnovu njihovog hemijskog sastava. Konkretno, dozvoljeni su ugljeni hidrati koji su klasifikovani kao monosaharidi, koji imaju jednu strukturu molekula, ali složeni ugljeni hidrati nazvani disaharidi i polisaharidi nisu dozvoljeni. Razlog za to je zbog toga što su kompleksni ugljeni hidrati razbijeni u digestivnom traktu. Oni često hrane štetne bakterije u crevima i uzrokuju povećanu fermentaciju, jer se kod mnogo ljudi teško metaboliziraju. Ti teški ugljeni hidrati koji se isključuju iz ishrane su molekuli dvostrukog šećera (disaharidi) uključuju laktozu, saharozu, maltozu i izomaltozu, dok lanci molekula šećera (polisaharidi) uključuju zrna, skrobove i skrob iz povrća.

Što je jednostavnija struktura ugljenih hidrata, lakše ga telo vari i apsorbuje. Monosaharidi (pojedinačni molekuli glukoze, fruktoze ili galaktoze) ne zahtevaju razdvajanje digestivnih enzima da bi ih telo apsorbovalo. Ovo su šećeri na koje se oslanjamo u ishrani.

Jednom kada se kompleksni ugljeni hidrati i toksični aditivi uklone iz ishrane, balans bakterija u crevima se poboljšava. Još jedna prednost je što ljudi koji jedu SCD ishranu takođe mogu više da se usredsrede na dobijanje svojih kalorija od zdravih izvora hrane. Specifična dijeta ugljenih hidrata ima mnoge stvari zajedničke sa Paleo dijetom, jer naglašava neprerađenu, čitavu hranu koju ljudi jedu stotine hiljada godina unazad.

Visokokvalitetno meso peradi koja pase, divlje ulovljene ribe, jaja, organsko povrće, koštunjavi plodovi i jogurti sa malim šećerom su glavni deo ishrane SCD. S druge strane, „savremena hrana“ – znači ona koja se pojavila tek u poslednjih 10.000 godina ili više – isključena je iz ishrane zajedno sa štetnim, sintetičkim sastojcima pronađenim u proizvodnji hrane.

Detalji i efikasnost Specifične ugljenohidratne dijete

Za koga se preporučuje SCD dijeta?

SCD ishrana se uglavnom preporučuju za osobe sa neugodnim crevnim poremećajima, uključujući:

• sindrom iritabilnog creva (IBS)
• zapaljenska bolest creva
• ulcerativni kolitis
• Kronova bolest
• alergije na hranu kao što su celijakija ili intolerancija laktoze
• divertikulitis
• Cistična fibroza

Žurnal za pedijatrijsku gastroenterologiju i ishranu pokazuju da promene u ishrani igraju važnu ulogu u upravljanju bolestima. Eliminacija specifičnih složenih ugljenih hidrata često je veoma uspešna u pružanju pomoći u oslobađanju simptoma kod mnogih pacijenata.

Jedna studija o deci sa Kronovom bolešću otkrila je značajna klinička i mukozna poboljšanja kod onih koji su koristili SCD ishranu tokom 12 i 52 nedelje. U drugim istraživanjima je utvrđeno da su ishrane SCD veoma korisne za ljude koji imaju ulcerozni kolitis nakon adherencije u trajanju od tri do šest meseci, što rezultira i simptomatskim i kliničkim poboljšanjem i potpunom remisijom kod određenih pacijenata.

Pored toga, istraživanje koje je u 2016. godini uradio Departman za pedijatriju u Dečijoj bolnici u Seattleu i Univerzitetu u Vašingtonu otkrili su da se SCD ishranom nudi nada onima s zapaljenskim bolestima creva koje ne oslobađaju tegoba normalni tretmani lekovima. Utvrdili su da je integrisani program ishrane koji sadrži specifičnu ishranu bez ugljenih hidrata, kao i dodatnu terapiju, pomogao u poboljšanju kliničkih i laboratorijskih parametara kod pacijenata sa Kronovom bolesti i ulceroznim kolitisom.

Osim toga, dijeta može biti korisna i za svakoga ko ima izraženu osetljivost na hranu i netoleranciju na odredjene namirnice, koje uzrokuju probleme kao što su zatvor, dijareja, nadimanje, gasovi, umor itd.

Čak je i predloženo da SCD ishrana može pomoći kod autizma.

Medicinske ocene iz 2017. godine o SCD-u i drugim redukcionim dijetama govore da je Specifična ugljenohidratna dijeta „jedna od takvih ishrana koja izgleda da ima pozitivan efekat na Sindrom nervoznih creva„.