MASKIRANA OBMANA
Sve dileme, tumaranja i loše odluke koje je Tito donosio, kao i to zašto je zaista vođena operacija Weiss, u svom ratnom dnevniku opisao je jedan od najboljih partizanskih komandanata u samom ratu, Pavle Jakšić.
Pošto je počelo obeležavanje godišnjice takozvane „bitke na Sutjesci“, u kojoj su prva borbena dejstva krenula 15. maja 1943. godine, a zarad tačnijeg razumevanja ovog istorijskog događaja koji je u nekadašnjoj komunističkoj Jugoslaviji pretvoren u apsolutni mit, predlažem izdanje „Nemačke antigerilske operacije na Balkanu 1941-1944“ koje je 1954. godine kao interno izdanje objavio Centar za vojnu istoriju armije SAD (Center of Military History, United States Army, Washigton DC).
U ovom detaljnom izdanju, operaciji Schwartz, kako su je nazvali nemački planeri, dat je znatno manji prostor od onog koji je zauzimala u domacem javnom mnjenju, i koji zauzima i danas.
Ono sto je neobično u odnosu na kasnije tumačenje te operacije od strane jugoslovenskih komunista, jeste da američki vojni istoričari i obaveštajci operaciju, kako piše, vide kao dejstvo nemackih snaga protiv velike grupe boraca JVuO, monarhisticke gerile kojom je komandovao pukovnik jugoslovenske vojske D.Mihailović.
Ono sto se o bici nikada posle rata nije govorilo, zbog prirode režima koji je uspostavljen, ticalo se nekoliko dilema, koje su direktno rušile partizanski mit. Najpre, to da Tito kao glavni komandant nije uopšte shvatio da krećući se ka Srbiji, a nakon sto su ga Nemci u prethodnoj operaciji Weiss („bitka na Neretvi“) uspešno odbacili od njima zivotno vaznih rudnika boksita u Hercegovini, ide pravo „u čeljusti“ novog nemackog pokreta za uništenje druge grupacije, snaga lojalnih kralju koji se nalazi u Londonu. Dolazeci na Durmitor Tito se postavlja na put 1. Planinskoj diviziji Vermahta, prekaljenoj ratnoj formaciji sa Istočnog fronta koja se krece ka Crnoj Gori i tamosnjim ustanicima.
Dan pred napad 1. Planinske divizije na komunističke snage otkrivene na Durmitoru, u Berlinu je konačno potvrđeno da su britanska dokumenta o invaziji na Balkan autentična i od tog dana krecu ubrzane mere za unistenje svih potencijalnih pretnji za buduce antiinvazione nemacke pripreme. Dokumenta su nacistima bila podmetnuta u briljantnoj špijunskoj operaciji „Mleveno meso“ izvedenoj u Španiji kako bi se zavarali oko iskrcavanja koje je predstojalo na Siciliji.
Kada je pred naletom 1. Planinske divizije morao da krene u povlačenje, Tito je izgubio tri ključna dana zbog kojih je pretrepeo znatne gubitke. Najpre, jer je cekao clanove britanske misije poslate od strane sovjetske špijunske ćelije u redovima britanske vojske u Kairu, u Egiptu, a zatim i zato sto nakon danas famoznih „martovskih pregovora“ vođenih u Zagrebu između Nemaca i Titovih najbližih saradnika, tokom kojih je ponuđena zajednička borba komunista sa nemackim snagama ukoliko se kapitalisti (Britanci) iskrcaju na dalmatinsku obalu, nije verovao u to da ce ubuduće, bar za neko vreme, biti na meti nemackih vojnih operacija.
Ono sto Tito nije mogao da zna jeste da je takav predlog bio besno odbijen od Hitlera koji je naredio da svaka naoružana grupa na Balkanu bude uništena kako ne bi sabotirala pozadinu nakon pocetka Saveznicke invazije.
Tito je sa svojim snagama tumarao u klancu reka Pive i Tare, pokušavajući da se izvuče sa bojista u koje je neplanirano upao. Nemci su iskoristili momenat da nakon prve faze operacije u kojoj su potpuno neutralisali snage JVuO, bez borbe, i nakon Mihailovicevog bega natrag u Srbiju, preduzmu ofanzivne akcije za unistenje i komunisticke gerile, kada se vec ukazala prilika. To objasnjava činjenicu da operacija Schwartz pocinje 15. maja, a snage NOVJ glavne bitke vode tek u junu.
Nakon sto je izgubio kontrolu nad situacijom zahvaljujuci izuzetno nepogodnom terenu na koji je bio prethodno odbacen, Titove snage od totalnog poraza spasavaju dva faktora: hrabra i promisljena inicijativa Koče Popovica koji uspeva da nađe put za evakuaciju iz nezatvorenog obruča, i – odbacivanje snaga koje su sa sobom vodile ranjenike i bolnicu (grupa Save Kovačevića). Ta grupacija dobija komandu da ide ka Vučevu gde ce se na nju okomiti glavnina nemackih snaga, ostavljajuci prolaz preko Tjentišta lako branjenim. Zbog velicine i masovnosti grupacije, Nemci su verovali da je i Tito sa štabom na Vučevu, i da ce unistenjem te grupacije okončati najveći deo komunističke gerile u Jugoslaviji.
Sve dileme, tumaranja i loše odluke koje je Tito donosio, kao i to zašto je zaista vođena operacija Weiss, u svom ratnom dnevniku opisao je jedan od najboljih partizanskih komandanata u samom ratu, Pavle Jakšić. On je svoje ratne zapise pretvorio u obimnu knjigu „Bitka na Sutjesci“ koju je planirao da objavi 1966. godine. Knjiga je zabranjena na direktnu Titovu naredbu, a Jakšić je nakon toga pao u nemilost. Deo tih materijala objavio je tek u klimi „glasnosti“ u jugoslovenskom društvu 1990. godine u epohalnom izdanju „Nad uspomenama 1/2“ koje do dana danasnjeg nije dobilo pažnju koju zaslužuje.
Na vrletima od Durmitora do Vučeva i Tjentišta ostale su rasute kosti preko 8.000 partizanskih boraca, ranjenika koje su čuvali i civila koji su u zbegovima od zločina pratili partizansku vojsku. Deo snaga pod komandom Popovica i oko Titovog štaba uspeo je da se neustrašivim jurišima probije kroz borbene redove dve najslabije nemačke divizije i spase se od uništenja.
U čitavoj operaciji Nemci su izgubili oko 600 vojnika. Smatrali su da je operacija postigla cilj, i da je uklonjena svaka opasnost iz jadranskog zaleđa. Saveznici su se nepunih mesec dana kasnije iskrcali na Siciliji. Dva meseca kasnije, u Teheranu, Staljin je pred predsednika SAD Ruzvelta stavio zahtev da se jugoslovenski komunisti priznaju kao jedina borbena snaga u Jugoslaviji. Zahtev je pojačao izveštajima britanske tajne službe u kojoj su vec dugo stvari pod kontrolom potpuno drzali njegovi agenti. Sudbina Jugoslavije je bila tako potpuno određena. Sutjeska je kasnije postala mit, dok su pravi obrisi onog sta se tamo zaista dešavalo ostali potpuno maskirani.
Sa FB profila Baneta Gajića