IZDAŠNA PRIRODA KOSMETA
Reka Ibar sa svojim pritokama čini hidrološku okosnicu i bogatstvo Ibarskog Kolašina, a bezbrojna vrela i izvori rasuti su po obodu planina Mokre Gore i Rogozne. Poslednji izvor ispod manastira Crna Rijeka je toliko jak da iz njega odmah teče velika reka.
Hidrološku okosnicu Ibarskog Kolašina čini reka Ibar sa svojim pritokama. Ibar izvire iz jakog krečnjačkog vrela, ispod planine Hajle, između vrha Dramodol i brda Smiljenice. Ukupna dužina toka reke Ibar iznosi 250 kilometara. Uliva se u Zapadnu Moravu kod Kraljeva. Kroz Ibarski Kolašin prolazi dužinom od 43 kilometra, od čega 24 kilometra dužine otpada na veštačko jezero Gazivode, a 2 kilometra na kompezaciono Pridvoričko jezero. Izgradnjom brane kod sela Gazivode visoke 107 metara, pregrađen je tok Ibra i akumulirano Gazivodsko jezero površine 11,92 km², u kome se akumulira 317 miliona m³ vode čija se snaga koristi za pokretanje hidroelektrane Gazivode, snage 34 MW.
Ovo je siže hidrološke slike Ibarskog Kolašina o čemu je istraživanje radio načelnik privrede i finansija PO opštine Zubin Potok, diplomirani turizmolog Srđan Vučinić, koji rado govori o temama za koje je stručan.
Ibar pravi brojne meandre
Priroda toka Ibra, nizvodno od jezera Gazivode, bitno se razlikuje od njenog toka uzvodno od jezera. Svojim tokom, pre izgradnje jezera, Ibar je bočnom erozijom proširio dolinu, različito u zavisnosti od otpornosti stena u geološkoj podlozi. Ibar pravi mnogobrojne meandre između zaravnjenih rtova. Na unutrašnjoj strani meandra su najveća proširenja pokrivena rečnim nanosom, njih je reka presekla i udubila se u škriljastu osnovu.
– Par kilometara nizvodno od jezera Gazivode nalazi se kompezaciono Pridvoričko jezero. Vodom se puni uglavnom sa dna jezera Gazivode, što doprinosi većem kvalitetu vode, no zbog pomenutog uzroka voda je i leti izuzetno hladna, te nije pogodna za razvoj kupališnog turizma. Sa druge strane izuzetnom vizuelnom doživljaju koje ovo jezero pruža, doprinose i mnogobrojne divlje patke, liske i druge ptice močvarice, a za vreme jakih zima na severu poslednjih godina pojavljuje se i jato od desetak labuda – kaže Srđan Vučinić.
Iz Pridvoričkog jezera, pored reke Ibar, ističe i kanal Ibar-Lepenac. To je još jedan značajan hidrološki objekat namenjen za navodnjavanje centralnog Kosmeta. Pored privrednih vrednosti, ističe Vučinić, ovaj kanal je pogodan za uzgoj i ribolov kalifornijske pastrmke koja se značajno adaptirala na uslove ovog kanala. Reka Ibar nizvodno od jezera je poput kanala Ibar-Lepenac i Pridvoričkog jezera, zbog niskih temperatura, takođe pogodna za razvoj sportskog ribolova.
Crna rijeka tri puta ponire
Hidrološku sliku Ibarskog Kolašina upotpunjuju brojne pritoke Ibra odnosno jezera Gazivode. Najveće pritoke jezera Gazivode su, osim Ibra, sa desne strane, iz Mokre Gore, Crna Rijeka, Brnjačka Rijeka i Čečevska Rijeka, dok su sa leve strane, iz Rogozne, najveće Crnovrška, Varaška i Štitska Rijeka. Najveće pritoke Ibra (nizvodno od jezera) su Zubodolska i Zubačka Rijeka sa desne, a Lučka i Jagnjenička Rijeka sa leve strane.
Reke koje ističu sa planine Mokre Gore bogate su vodom u toku cele godine.
– Crna Rijeka koja uglavnom prati dodirnu liniju između krečnjaka i škriljaca tri puta ponire i ponovo se javlja. Poslednji izvor ispod manastira Crna Rijeka je toliko jak da iz njega odmah teče velika reka – ukazuje na ovu specifičnost Srđan Vučinić.
Iako je izgubila svoj sjaj kao industrijski motor Ibarskog Kolašina, njena lepota i energija i dalje osvajaju svakog posetioca.
Od značajnijih tokova na tlu Ibarskog Kolašina ostaje još reka Klina. Kao reka koja izvire iz kraškog vrela na Mokroj Gori, specifična je po tome što pripada jadranskom slivu.
Hidrografsko razvođe koje se nalazi na teritoriji Ibarskog Kolašina između Ibra i Kline, omeđeno je planinskim vencem koji se ka Metohiji spušta od kolašinskog sela Jabuka. Konačno, prave bisere kolašinske hidrologije čine bezbrojna vrela i izvori rasuti svuda po obodu planina Mokre Gore i Rogozne.
– Manje ja poznato da na teritoriji Ibarskog Kolašina postoji i nekoliko mineralnih izvora. Ovi izvori se nalaze u Čečevu, Banjama (lokalitet Čpilje), Lučkoj Rijeci, i drugim mestima, ali nažalost nisu ispitani te se osim predanja ne može reći o njihovoj eventualnoj lekovitosti – rekao nam je Srđan Vučinić.
Bogatstvo Čečevske rijeke
– Čečevska Rijeka je još bogatija vodom od Crne Rijeke, za razliku od iste ima prostraniji sliv i hrani se vodom ne samo iz vrela ispod Berima već i iz drugih mnogobrojnih izvora. Čečevska reka, jedna od najbistrijih i najbržih na Balkanu! Iako dužine samo 9 kilometara, na ovoj reci je bilo oko 39 vodenica, dvadeset valjarica i jedna strugara. Početkom tridesetih godina prošlog veka na njoj je izgrađena prva hidrocentrala na Kosovu koja je strujom napajala Trepču, Zvečan i Kosovsku Mitrovicu – objašnjava načelnik privrede i finansija PO opštine Zubin Potok, turizmolog Srđan Vučinić.
Izvor: Jedinstvo
Autor: Slavica Đukić