EFENDIJA MUHAMED ŠEFKET

Plan ustaškog tajnog odbora za istrebljenje Srba i Jevreja u Tuzli osujetio je islamski sveštenik Muhamed Šefket ef. Kurt (1879–1963).

Badnje veče, u zimu 1942. godine, trebalo je biti poslednje u životima nekoliko stotina pravoslavnih vernika, jer su ustaške vlasti u okupiranoj Tuzli nameravale da sruše Saborni hram Uspenja presvete Bogorodice.

Uporedo s rušenjem tuzlanske pravoslavne crkve, ustaše su nameravale da započnu masovne egzekucije civila srpske i jevrejske nacionalnosti. To im, međutim, nije pošlo za rukom zahvaljujući muftiji tuzlanskom Muhamedu Šefketu ef. Kurtu.

Naime informacija o pripremi monstruoznog ustaškog plana doprla je do njega. Okupio je ugledne građane Tuzle i sročio rezoluciju koja je dostavljena nemačkim okupacionim snagama.

Potpukovnik Vist, nemački komandant grada, brzo je reagovao pa su po Tuzli istaknuti plakati sa upozorenjem “da niko nikoga ne sme da zlostavlja, oduzima ili ruši tuđu imovinu i dira živalj koji slavi.”

Muhamed Šefket Kurt i hadži Hasanaga Pašić, nekadašnji gradonačelnik Tuzle, nakon rezolucije koja je upućena Nemačkoj, predvodili su i delegaciju koja se sastala sa Andrijom Artukovićem, ministrom unutrašnjih poslova NDH, inače desnom rukom poglavara Anta Pavelića.

Njihov razgovor nije bio nimalo prijatan, a u jednom trenutku Artuković je repertirao svoj pištolj i krenuo na efendiju Kurta i Pašića. Preostali članovi delegacije poručili su Artukoviću da će cela Tuzla otići u šume ako ubije ovu dvojicu.

Artuković je pokleknuo pred odlučnošću tuzlanskih uglednika amnestirajući podrčije Tuzle od svojih rasnih zakona. Zahvaljujući tome najveći broj tuzlanskih Srba i Jevreja izbegao je tragičnu sudbinu.

Na internetu postoji i sajt posvećen porodici Kurt, na kojem se može doznati da je dalja ratna sudbina ovog muftije bila nemilosrdna. Kako se navodi, u jednoj dojavi iz juna 1943. ustaški režim će ga označiti kao „potajnog neprijatelja današnjeg poretka” i „starog Bizantinca – Srbina”.

Iste godine Muhamed Šefket ef. Kurt ostaje bez dva sina – Envera, člana Agitpropa NOB-a, kojeg ubijaju muslimanske straže legije, i Asima, pripadnika NOB-a, koji dobija pegavi tifus i nestaje na nepoznatoj lokaciji. Do kraja rata će izgubiti još jednog sina, Fadila, ubijenog 1945. pod nerazjašnjenim okolnostima.

Enver, Asim i Fadil su bili troje od ukupno osmoro dece koliko je muftija Kurt imao sa suprugom Arifom. Što se tiče njegove biografije, on je rođen u Travniku, a najpre je službovao u Banjaluci od 1914. godine, da bi 1925. prešao u Tuzlu, gde je bio muftija sve do 1933. a tri godine kasnije je penzionisan.

Kada je 1963. umro, prota Đorđe Jovanović je održao govor na njegovoj sahrani kojoj je prisustvovalo više od 10.000 ljudi. Kako se navodi na sajtu, tom prilikom je uslišena „intimna i neuobičajena molba prote Jovanovića da on bude taj koji će u efendijin grob sići pre njega, dočekati tabut s efendijinim telom i položiti ga u raku”.

O tom događaju je pisao i Meša Selimović, opisujući muftiju Kurta kao „dinamičnog, plemenitog, neustrašivog čoveka” koji je svoj „veliki ugled založio da bi spasavao ljude iz ustaškog zatvora”. Znameniti pisac je naveo i da je na pogrebu efendije, među brojnim okupljenima, bilo „najviše Srba – seljaka iz okoline Tuzle”.