O IKONOPISU VASKRSENJA
Nedokučiva priroda ovog događaja za ljudski um, pa shodno tome i nemogućnost njegovog izobražavanja uslovili su da ikona Vaskrsenje Hrista ne postoji.
Ikona Vaskrsenje Hrista ili Vaskrs nije sastavni deo ciklusa dvanaest glavnih praznika Crkve.
Sveti Grigorije Bogoslov kaže: „Za nas, to je praznik praznika i slava nad slavama; on nadmašuje sve praznike kao što sunce nadmašuje sve zvezde; on nije samo ljudski i ovozemaljski praznik već i praznik onih koji pripadaju Hristu i slave se po Hristu“.
Vaskrs, najveći crkveni praznik izdvaja se među praznicima kao najviše projavljivanje Hristove svemoći, potvrda vere i simvol našeg vaskrsenja.
„A ako Hristos ne usta, uzalud vjera vaša, još ste u grijesima svojijem“ (1. Kor. 15,17), kaže apostol Pavle.
Hrišćanski ikonopis poznaje više načina izobražavanja Vaskrsenja Hrista. U ranom hrišćanstvu korišćena je praslika događaja iz Starog Zaveta, koja pokazuje izlazak proroka Jone iz utrobe kita. Mada, u tim najranijim vremenima vidimo i prikaz istorijskog svedočanstva Vaskrsenja Hrista, zasnovanog na Jevanđelju, kada se anđeo javlja mironosicama na grobu. Po nekima, ovaj prikaz postoji već u 3. veku (crkva u Dura Europos).
Istorijski gledano, sledeće izobražavanje koje se odnosi na Vaskrsenje Hrista je Silazak u ad. Najranije izobražavanje ovog događaja potiče iz 6. veka i nalazi se na jednom stubu ciborijuma crkve Svetog Marka u Veneciji. Ova dva poslednja izobraženja koriste se u Pravoslavnoj Crkvi kao ikone Vaskrsenja Hrista.
Po predanju pravoslavnog ikonopisa sam čin Vaskrsa nije nikada izobražavan. Nasuprot njihovom odnosu prema podizanju Lazara, Jevanđelja i crkveno predanje ne opisuju taj trenutak niti objašnjavaju kako je Hristos vaskrsao. Shodno tome ne postoje ni ikone.
Ovo ćutanje jasno objašnjava razliku koja postoji između dva događaja. Dok je podizanje Lazara čudo koje svako može videti, Vaskrsenje Hrista je nemoguće za bilo kakvo viđenje.
Crkva jasno poredi Vaskrsenje Hrista i Njegovo rođenje: „Kada si vaskrsao iz groba sačuvao si znake cele, Hriste, i svojim rođenjem nisi povredio zaključano devičanstvo, i otvorio si nam rajske dveri“ (Pashalni kanon, glas 6).
Kao i Rođenje Isusa Hrista od Djeve i Vaskrsenje Isusa Hrista veliča se kao neizreciva Tajna neobjašnjiva pitanjima.
„Ne samo da kamen nije odvaljen sa groba, već su i pečati ostali netaknuti dok je vaskrsavao Hristos i zasijao je život iz groba dok vrata behu zaključana. Vaskrsli Hristos podiže se iz groba kao što se pojavljuje apostolima kroz zaključana vrata koja on nije otvorio. On izlazi iz groba bez spoljnih znakova koje bi neki svedok primetio.“
Nedokučiva priroda ovog događaja za ljudski um, pa shodno tome i nemogućnost njegovog izobražavanja uslovili su nepostojanje ikone Vaskrsenje Hrista. Zbog toga, kao što smo rekli, u pravoslavnom ikonopisu se javljaju ikone koje se međusobno dopunjuju i odnose na ovaj događaj. Jedna je dogovorno simvolična predstava koja izobražava događaj koji prethodi Vaskrsenju, odnosno Silazak u ad, a druga, istorijski trenutak koji prati Vaskrsenje Hristovo, odnosno Mironosice na grobu.
Iz knjige Leonida Uspenskog i Vladimira Loskog „Smisao ikona“