REMEK-DELO DUBROVAČKOG SLIKARA

„Dolazak cara Dušana u Dubrovnik“ naziv je slike velikih dimenzija koju je naslikao Marko Murat, srpski slikar katoličke veroispovesti krajem 19. veka.

Pogledajte jednu od najlepših slika ikada u srpskom slikarstvu koja se nalazi u stalnoj postavci Narodnog muzeja u Beogradu – „Dolazak cara Dušana u Dubrovnik“, a koju je naslikao čuveni srpski slikar iz Dubrovnika Marko Murat.

Ovaj genijalni umetnik je za ovo istorijsko platno veoma velikih dimenzija dobio treću nagradu na najvećoj smotri likovne umetnosti na svetu u to vreme – svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine.

Marko Murat je bio jedan u nizu Srba rimokatolika iz Dubrovnika koji je svojim delima i talentom dao neizmeran doprinos našoj kulturi. Rođen je u Šipanskoj Luci 30. decembra 1864. U Dubrovniku je završio osnovnu školu i gimnaziju, a u Zadru je otpočeo studije rimokatoličke teologije koju zbog iskazanog velikog talenta napušta i odlazi na studije slikarstva u čuvenu Minhensku umetničku akademiju. Stipendiju je dobio od mađarskog barona iz Zagreba Ljudevita Vrancianija. U Minhenu diplomira slikarstvo 1893. a tokom studija postaje i nerazdvojni prijatelj sa vanbračnim sinom kneza Mihaila Obrenovića i velikim srpskim dobrotvorom Velimirom Teodorovićem.

Pošto je iskazivao želju za odlaskom u Kraljevinu Srbiju, u Beograd ga je pozvao čuveni srpski državnik i diplomata Milenko Vesnić koji je tada obavljao funkciju ministra finansija. 1894. postaje profesor crtanja i lepih umetnosti u čuvenoj Trećoj muškoj gimnaziji, a svoje slobodno vreme koristi za slikanje, posebno portreta uglednih Srba. Srpska vlada ga šalje na stručna usavršavanja u Rim i Pariz, predavao je još u Drugoj muškoj gimnaziji, Realki i Umetničko-zanatskoj školi, a dve godine bio je i profesor crtanja kraljeviću Aleksandru Karađorđeviću. Jedan je od osnivača beogradske likovne akademije, a u Beogradu je imao čitav niz samostalnih izložbi. Bio je član umetničkih grupa ”Lada” zajedno sa velikim imenima naše umetnosti poput Nadežde Petrović, Uroša Predića, Bete i Riste Vukanović, Đorđa Jovanovića, Petra Ubavkića, itd. a takođe je bio član i umetničke grupe ”Medulić” zajedno sa vajarom Ivanom Meštrovićem.

Ovaj dubrovački Srbin je poznat najviše po slikanju naših nacionalno-istorijsih motiva sa kojim je značajno obogatio umetničku baštinu.

Za vreme Prvog svetskog rata povukao se kod bolesne majke u Dubrovnik gde su ga austrijske vlasti kao Srbina odmah uhapsile. Vreme je proveo u nekoliko koncentracionih logora za Srbe, prvo u Doboju, a kasnije u Nežideru u koji su bili internirani mnogi Srbi intelektualci iz Austrougarske i okupirane Kraljevine Srbije koji nisu bili u stanju da se povuku u Albaniju i na Krf zajedno sa srpskim kraljem i vladom. Tokom užasno teške austrougarske okupacije Beograda i velikog razaranja koje je naša prestonica pretrpela, okupatori su opljačkali brojne ateljee srpskih umetnika, među kojima je bio i atelje Marka Murata iz koga su iznete sve slike. Jedna od tih slika bio je i čuveni „Portret dum Ivana Stojanovića“, najviđenijeg Srbina rimokatolika u Dubrovniku kome se gubi svaki trag.

U Beograd se vraća iz zarobljeništva već 1919. godine, gde radi kao profesor na likovnoj akademiji. Ukazom ministra prosvete, 1921. godine postavljen je za konzervatora umetničko-istorijskih spomenika u Dubrovniku. Kasnije postaje i upravnik u Nadleštvu za umetnost i spomenike u Dubrovniku, a angažovan je i kao profesor dubrovačke gimnazije. Penzionisan je 1932. godine nakon 12 godina nošenja titule ”Čuvar Dubrovnika”. Kao jedan od najuglednijih Dubrovčana u njegovoj istoriji, Marko Murat je zajedno sa Matijom Banom, dr Melkom Čingrijom, Ivom i Lujom Vojnovićem i drugima bio jedna od najznačajnijih duhovnih i kulturnih spona dva izuzetno važna srpska grada Beograda i Dubrovnika.

Marko Murat nije bio poznat samo po svojim istorijskim kompozicijama iz srpske istorije i portretima, već je bio i jedan od prvih impresionista na slovenskom jugu, a u stilu impresionizma je izradio mnoge pejzaže iz Dubrovnika i okoline.

Izlagao je na svim značajnijim izložbama u Beogradu i Zagrebu, ali i u inostranstvu: u Sofiji, Minhenu, Parizu, Liježu, Rimu, Beču, Londonu, itd. O njemu je često pisao istorijski srpski književni časopis iz Dubrovnika ”Srđ”, a kralj Aleksandar ga je odlikovao kraljevskim ordenom Belog orla, kraljevski ordenom Sv. Save i ordenom Jugoslovenske krune.

Sačuvana je njegova korenspodencija sa likovnim kritičarem dr Milanom Ševićem, kada se 1932. godine Marko Murat žali da pravoslavni Srbi ne priznaju rimokatoličke Srbe za ”prave Srbe” zbog njihove konfesije. Kao Dubrovčanin koji je slavio i krsnu slavu, Murat je primetio kako u njegovom porodičnom stablu nema nikog drugog do sve samih rimokatolika i nikog drugog do sve samih Srba. Marko Murat bio je i akademik Srpske kraljevske akademije nauka i umetnisti, a prilikom stupanja u zvanje akademika održao je čuveni govor o značaju dubrovačke umetnosti u sveukupnoj srpskoj kulturi.

Početak Drugog svetskog rata dočekao je bolestan i usamljen u Dubrovniku gde je i umro 1944. godine.

Čuveno platno ogromnih dimenzija u Narodnom muzeju ”Dolazak cara Dušana u Dubrovnik” jeste ne samo istorijski značajna slika koja beleži jednu slavnu epizodu iz srpske istorije kada Dubrovnik iskazuje najveće moguće poštovanje prema svom caru, već pokazuje i vapaj starih Dubrovčana ka vraćanju u srpski nacionalni prostor gde su oduvek pripadali. Nažalost, posle Drugog svetskog rata, niti je Dubrovnik isti grad, niti su Dubrovčani, usled velikih migracija i nestanka starih porodica, isti ljudi.

FB strana Istorija Srba