I RATNIK I SVETAC
Arhiepiskop Danilo II – život srpskog svetog vladike – to je istorija snažnog i srećnog čoveka…
Rođen u vlastelinskoj porodici, arhiepiskop Danilo II je već kao mladić bio sa službom na dvoru kralja Milutina, u svojstvu unutrašnjeg dvoranina, iz odabrane grupe mladih ljudi kojima je bila dužnost da u svečanim prilikama stoje oko kralja.
Posmatrajući ih nasilikane, u crkvi sv. Dimitrija u Peći, na fresci jednog sabora, ne može se ne zapaziti da su otmeno izgledali ti unutrašnji dvorani, onako mladi i jednaki, duge kose srezane nad čelom i s rukama na prsima, u odelu svetlih boja i raskošnih ornamenata.
U dvorskoj službi Milutinovoj mladi Danilo – ne zna mu se svetovno ime – nije trajno ostao.
Tražeći uspeh na drugoj strani, on se u manastiru Končulu na Ibru zamonašio i, posle nekog vremena, prešao u Peć, gde ga je arhiepiskop Jevstatije I proizveo za prezvitera i uzeo ga k sebi u ćeliju.
Zamenivši kraljevski dvor arhiepiskopskim dvorom, jednako poznat vladaocu i upravljaču crkve, a pametan, lep i rečit, Danilo bude izabran (1306) za igumana manastira Hilandara, kroz koji je, već vek jedan, prolazila elita srpskog monaštva.
Koliko se nadao, nije odmah našao u Svetoj Gori „veliku tišinu smernog mudrovanja“, kako Svetu Goru naziva njegov učenik: tek što je u nju prispeo, imao je da izdrži nasrtaje razuzdanih „krstaških“ katalonskih četa, koje su tri godine napadale i pljačkale svetogorske manastire – Danilo je imao više posla kao ratnik nego kao iguman.
Probivši se kroz opsadu, preneo je u Srbiju manastirsko blago i dragocenosti, pa se tim nesigurnim putevima krenuo natrag, ali se u Hilandaru nije mogao održati, nego se morao skloniti u drugi jedan manastir.
Pa i po povratku u Hilandar, nije bio dugo iguman, nego ga je na tom mestu zamenio Nikodim, koji će mu otad biti stalan takmac; sâm se povukao u Karejsku ćeliju.
U tom mu stigne poziv od kralja Milutina da mu se nađe na ruci u borbi oko prestola i Danilo se opet nađe u svojoj zemlji, gde bude postavljen za episkopa u Banjskoj. Za četiri godine koje je proveo na tom mestu (1311 – 1315), pomagao je kralju da se održi na vlasti i podigne crkvu sv. Stefana.
Po Milutinovou učvršćenju na prestol i smrti kraljice majke Jelene, Danilo po treći put ode u Svetu Goru, ni sada ne na dugo.
Kao kandidat za arhiepiskopa, vrati se u Srbiju, ali ne bude on izabran, nego Nikodim, a njemu dadu (1317) da uppavlja humskom episkopijom.
Siromašna humaska episkopija nije mu se sviđala i on po četvrti put pođe u Svetu Goru, iz koje se vratio tek kada je Nikodim umro i on bio izabran na njegovo mesto (1324).
Na arhiepiskopskom prestolu Danilo je ostao četrnaest godina i, ne prestajući učestovovati u davnim poslovima i dvorskom životu, razvio jednu od najvećih aktivnosti koju je videla srpska crkva na polju organizovanja ustanova i obnavljanju i podizanju crkava i manastira.
Sahranivši tri kralja – Dragutina, Milutina i Stefana Dečanskog – a krunisavši četvrtoga, Dušana, arhiepiskop Danilo II je umro, ne napunivši sedamdeset godina života, 19. decembra 1337. godine.
Preuzeto iz knjige Milana Kašanina „Srpska književnost u srednjem veku“, Beograd, 1975.