Spomenik ruske slave na Novom groblju u Beogradu

MESTO SEĆANJA NA STRADANJE RUSA

Spomenik ruske slave počeo je sa izgradnjom jula 1934. na parceli na Novom groblju. Svečano je otkriven maja naredne godine.

Ideja da se u Beogradu izgradi Spomenik ruske slave, nad zaboravljenim grobovima ruskih vojnika na Avali, izvorno pripada generalu Aleksandru Pavloviču Kutepovu.

Ovo je bilo objavljeno u “Vesniku Društva Galipoljaca” poslednjeg decembarskog dana 1923. godine.

Na istom mestu stoji i da je sama ideja toplo dočekana u krugovima ruske emigracije.

U emigranstkim novinama “Novo vreme” piše da je do tog trenutka od dobrovoljnih priloga bilo prikupljeno više od 10 hiljada dinara i da se prikupljanje sredstava nastavlja i preko ruskih novina “Rusija” koje su izlazile u Sofiji.

Na konkursu za idejno rešenje, koji je objavilo “Društvo ruskih arhitekata u Kraljevini SHS”, pobedilo je te 1923. rešenje umetnika i arhitekte Ivana Afanasjeviča Rika (1888-1961).

Na mermernoj ploči po zamisli trebalo je da stoji natpis “Ruskom ratniku – verni sinovi Rusije”. Još tada je projekat predat srpskoj vladi na odobrenje, ali nažalost nije došlo do njegove realizacije.

Ipak, ova ideja nije napuštala Ruse u izgnanstvu, pa je gradnja Ruske kosturnice ili Spomenika ruske slave ipak započeta desetak godina kasnije, 19. jula 1934. na ruskoj parceli na Novom groblju, polaganjem kamena temeljca. Spomenik je svečano otkriven 24. maja 1935. godine, a konačno završen i osveštan 12. maja 1936.

Dugo je to bio prvi i jedini spomenik, kako u Rusiji, tako i u inostranstvu, posvećen Nikolaju II Romanovu i ruskim vojnicima izginulim tokom Velikog rata.

Inicijator izgradnje ovog spomenika i prikupljanja finansijskih sredstava bio je pukovnik Miahil Fjodorovič Skorodumov (1892-1963). On je kao učesnik Prvog svetskog rata i Građanskog rata u Rusiji posle 1917. godine, kao nosilac Ordena Svetog Georgija 4. stepena i kao čovek koji je 11 puta bio ranjavan i izgubio ruku, bio izuzetno poštovana figura u emigrantskoj sredini. On je od Beogradske opštine dobio 20 kvadrata grobljanskog zemljišta za tu namenu.

Spomenik je sagrađen prema nacrtima arhitekte Romana Nikolajeviča Verhovskoja, od sivog kamena sa centralnim motivom – stablom u obliku puščanog zrna na čijem vrhu je figura Arhangela Mihaila sa uspravljenim krilima.

Na sredini spomenika nalazi se ruski dvoglavi orao i godina “1914”, s leve strane je natpis na ruskom jeziku posvećen sećanju na cara Nikolaja II Romanova i milione izginulih ruskih vojnika, a s druge strane natpis na srpskom jeziku.

U podnožju smeštena je kripta u kojoj se nalaze kosturnica i kapela s lučnim ulazom iznad kojeg stoji natpis “Spavajte orlovi ratnici”.

Na samom spomeniku iznad lučnog ulaza u kosturnicu bila su uklesana imena viteškog kralja Aleksandra I i kralja Petra II Karađorđevića, kao i Kirila I Romanova, a sa leve i desne strane imena pojedinaca i nazivi jedinica u kojima su se borili sahranjeni poginuli ruski ratnici. Tokom kasnijih rekonstrukcija imena su najblaže rečeno “zamazana”.

U kosturnici koju je osveštao patrijarh srpski Varnava, spokoj su našli posmrtni ostaci više od 600 ruskih boraca, stradalih u borbama za Beograd, kod Bitolja, na Kajmakčalanu, Solunskom frontu i drugim mestima.

Među sahranjenima se nalaze i posmrtni ostaci četvorice ruskih ratnih zarobljenika koje su streljali Austrijanci u Goraždu, dvojice mornara s broda “Tiraspolj” poginulih kod Kladova i oko 100 ruskih vojnika preminulih u bolnicama.

Iz knjige Glamur i prašina, Bio jednom jedan Beograd