BROJKE I NJIHOVA ZNAČENJA
Osim sujeverja i religijskih verovanja, postoje i zanimljivosti o brojevima koje su matematički potkovane.
Sigurno ne postoji dan u kome se bar jednom ne susretnemo sa brojevima. Brojevi telefona, cene, registarske oznake, datum i broj stana samo su neki od najčešćih slučajeva kada koristimo brojeve u svakodnevnom životu.
Brojeve koristimo u obliku arapskih i rimskih, ali postoje mnoga verovanja i zanimljivosti o brojevima koja nismo imali prilike da čujemo. Koji su srećni, a koji nesrećni brojevi, da li brojevi mogu biti i veseli i gde se sve susrećemo sa arapskim i rimskim ciframa, saznaćemo u nastavku teksta.
Rimski brojevi – značenje i upotreba
Numerički sistem sa rimskim brojevima nastao je u antičkom Rimu, a zadržao se u svakodnevnoj upotrebi širom Evrope sve do kasnog srednjeg veka. Rimski brojevi koji se danas još uvek upotrebljavaju koriste sedam simbola iz latinskog alfabeta. Svaki od njih ima vrednost celog broja i to: I kao 1, V kao 5, X kao 10, L kao 50, C kao 100, D kao 500 i M kao 1000. Nula kod rimskih brojeva ne postoji, jer tada još nije bila otkrivena.
Rimski brojevi se danas koriste pre svega zbog vizuelne upečatljivosti. Zidni sat sa rimskim brojevima ili ručni sat označen njima najbolji su primeri upotrebe rimskih brojeva u savremenom društvu. Ponekad koristimo rimske brojeve u pisanju datuma, i to za oznaku meseca.
Arapski brojevi – značenje i upotreba
U brojevnom sistemu s bazom 10, pomoću deset cifara može se napisati bilo koji broj. To su 0,1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 i 9. Sistem je usvojen od strane persijskih i arapskih matematičara u Bagdadu, a preko Arapa je stigao na zapad. Trenutna forma brojeva razvijena je u Severnoj Africi, a zahvaljujući italijanskom naučniku Leonardu Fibonačiju raširio se širom Evrope. Nakon toga, Evropljani su ih dalje proširili širom sveta zahvaljujući trgovini, kolonijalizmu, korišćenju evropske literature i drugo.
Svakog dana smo u prilici da koristimo arapske brojeve. Susrećemo ih na oznakama ličnih dokumenata (lične karte, vozačke dozvole, pasoša), u matičnim brojevima, na registracionim oznakama automobila, na cenama proizvoda, na šnajderskom i zidarskom metru, u kalendaru i u brojnim drugim situacijama.
Numerologija i druga verovanja o brojevima
Numerologija je drevna nauka o brojevima. Potiče od latinske reči numerus što znači broj i grčke logos što znači govor ili reč. Brojevi su oduvek imali versko ili mistično značenje. Numerologija upravo proučava šta brojevi govore o vama, o vašim sposobnostima i talentu, motivaciji i željama. Postoji pet škola numerologije: vedska (indijska), kaldejska, hebrejska (Kabala), pitagorejska i kineska i japanska. Osim numerologije koja je definisana kao nauka, postoje još brojne zanimljivosti o brojevima.
Sigurno ste čuli za izraz „treća sreća“. Široko je rasprostranjeno verovanje da broj tri donosi sreću. U hrišćanstvu broj tri ima božansko značenje. Najbolji primeri za to su Sveto Trojstvo (Otac, Sin i Sveti duh) i vaskrsenje Isusa treći dan nakon smrti.
Da li ste znali da zgrade u Kini nemaju 4. sprat? Kinezi veruju da se broj 4 vezuje za smrt, jer se izgovaraju sa „si“ (samo sa različitim akcentom).
Jedan od najmoćnijih brojeva u mnogim kulturama je broj 7. Drevni Vavilonci, zatim Hindusi, Japanci i Persijanci, i onda Jevreji, hrišćani i muslimani veruju u kosmičku energiju ovog broja. Sedam svetskih čuda, sedam smrtnih grehova, sedam kontinenata, sedam koraka do ulaza u Solomonov hram i sedam dana u nedelji, samo su neki od slučajeva kada se koristi broj sedam. Naravno, svi žele da dobiju sedmicu na lotou!
Zašto je Kinezima broj osam toliko srećan? U istočnjačkoj kulturi broj osam simbolizuje napredak, sreću i bogatstvo. Reč „osam” se na mandarinskom izgovara „ba”, što zvuči slično kao „fa” i znači „bogatstvo”. Zanimljivo je da su Olimpijske igre 2008. u Pekingu otvorene osmog dana u mesecu u 8 sati uveče. Za razliku od Kineza, Indijci smatraju osmicu nesrećnim brojem.
Za razliku od sedmice, devetka se ne smatra mnogo srećnim brojem. Pitagorejci su ga smatrali nesrećnim jer mu fali jedan da bi bio 10, dok Japanci veruju da donosi nesreću jer zvuči kao reč za bol. U muzici postoji „prokletstvo broja 9”, jer kompozitori koji bi napisali 9 simfonija nakon devete bi umrli.
Druge zanimljivosti o brojevima
Osim sujeverja i religijskih verovanja, postoje i zanimljivosti o brojevima koje su matematički potkovane.
Brojevi blizanci su prosti brojevi koji se razlikuju za dva (3 i 5, 5 i 7, 11 i 13) i nije poznato da li ih ima beskonačno mnogo. Prijateljski brojevi su oni brojevi koji imaju jednake zbirove svih pravih delilaca. Pitagorejci su tvrdili da postoji jedan par prijateljskih brojeva 220 i 284, dok je Dekart smatrao da su to 9363584 i 9437056. Dva prijateljska broja su ili oba parna ili oba neparna i danas se otkrivaju pomoću kompjutera. Brojevi rođaci su svi oni brojevi koji se međusobno razlikuju za 4. Sijamski prosti brojevi su parovi prostih brojeva koji se otkrivaju po formuli n² – 2, n² + 2.
Niz srećnih brojeva dobija se kada iz niza prirodnih brojeva izbacimo sve parne brojeve, a zatim iz dobijenog niza izbacimo svaki treći i iz tog niza opet izbacimo svaki sedmi broj. Tako možemo sledeći niz nazvati nizom srećnih brojeva: 1, 3, 7, 9, 13, 15, 21, 25, 31, 33, 37, 43, 49, 51, 63, 67, 69, 73, 75, 87, 93, 99, itd. Veseli brojevi (1, 7, 10, 13, 19, 23, 28, 31) su brojevi koji stvaraju radosni niz. Ako se za prvog člana niza izabere proizvoljan prirodni broj, a svaki naredni član niza dobije kao zbir kvadrata cifara prethodnog broja, formira se radostan niz.